''Beočin je gradsko naselje u opštini Beočin u Južnobačkom okrugu.
Beočin je administrativno sedište opštine Beočin, koja pripada Južnobačkom okrugu, iako se celokupna teritorija opštine ne nalazi u Bačkoj, već u Sremu, ali zbog neposredne blizine regionalnog centra, Novog Sada (oko 15 km) se svrstava u Bački okrug.
Mesto se nalazi u severnom Sremu, na obroncima Fruške gore i desne strane Dunava.
Ovaj kraj je poznat po fabrici cementa Lafarž BFC (Lafarge BFC) koji je pre zapošljavao oko 2.000 radnika, a sada u fabrici radi oko 800 ljudi.
Po popisu stanovništva iz 2002. godine Beočin ima 8.370 stanovnika. Većina stanovnika čine Srbi, postoji i manja zajednica Roma sa Kosova izbeglih 90ih godina.'' (Vikipedija)
Ulaz u Beočin iz pravca Novog Sada.
''Naselje na sadašnjoj teritoriji Beočina se spominje prvi put u XVIII veku. 1869. godine je sagrađena fabrika cementa. Početkom XX veka nastalo je i naselje za radnike. Posle Drugog svetskog rata Beočin se širi na istok gradnjom višespratnih zgrada. Beočin postaje veći i važniji od Beočin sela, kako što če postati važni centar za okolna sela.
Zbog velikog priliva stanovništva, zbog potražnje radnika za rad u fabrici cementa, u Beočinu ima malo starog lokalnog stanovništva.''
Mesto – gradić Beočin je nastao i rastao oko tri kilometra od prvobitnog Beočina koji danas nosi naziv Beočin Selo. Postanak i razvoj u potpunosti je povezan sa Cementarom (kako su fabriku cementa nekada neformalno zvali, a tog naziva se i ja sećam).
Pošto je Cementara bila ključna za nastanak i dalje postojenje Beočina, posvećujem joj punu pažnju.
''Organizovano iskorišćavanje debelih naslaga laporca i kreča počelo je kod Beočina u provoj polovini XIX veka. U vreme izgradnje Lančanog mosta u Budimpešti 1838. šlepovima je iz Beočina Dunavom transportovan laporac koji je na gradilištu paljen, i mleven i korišćeni za gradnju stubova mosta. Laporac, poznat kao beočinska kaja, korišćen je i kasnije za slične potrebe.
Postoji svedočanstvo iz 1860. da je vodeničar iz Apatina Josif Čik pekao i u svojoj vodenici mleo laporac i tako dobijeni cement prodavao zidarima. On je vremenem izgradio malu fabriku pored potoka u Špicer-bašti. Istovremeno je i Hajnrih Orenštajn došao iz Temišvara, uzeo u zakup zemlju od manastira i 1862. počeo na primitiven način da pravi cement.
Čikova fabrika je 1881. эacopšljavala 47 radnika, a Orenštajnova čak 80.
U izveštaju Trgovačke komore u Zagrebu za 1889. navodi se da je Orenštajnova fabrika proizvela već 400.000 kvintala portland-cementa i kreča sa 560 zaposlepih radnika i dve parne mašine, dok je ona druga tvornica sa 76 radinka i jednim 'parostrojom'' producirala te godine 100.000 kv. cementa.
Cement iz Beočina imao je matnju specifičnu težinu (650 kg prema 950 u istoj masi cementa iz Zidanog Mosta) i zbog visokog kvaliteta i niže cene nego engleski
ili austrijski tražen je na sve strane. Korišćen je pri regulisanju Dunava, Tise i Drave, prilikom izgradnje Margithida (mosta u Budimpešti)…. Izvozi se u Srbiju, Rusiju, Tursku, Rumuniju, Dalmaciju, Bosnu …
Pretpostavljam da je slikano između dva svetska rata.
Početkom XX veka došlo je do fuzije dve fabrike, a 1906. stvoreno je akcionarsko društvo. Sedište fabrike bilo je u Budimpešti dok se u Beočinu nalazio glavni direktor Ignjat Rozenberg i tehnički inž. Albert Hauenšild. Nova akcionarska firma stvorila je trust industrije cementa preuzevši i neke druge fabrike i rudnike, tako da je do 1914. imala monopol u Ugarskoj.
Glavni ulaz
Poslovna zgrada
Beočinska fabrika cementa bila je nejveća u Ugarskoj i 1913. proizvelai 81.000 vagona cementa. Predvodila je u mehanizaciji i racionalizaciji rada.
Počelo je i mešanje krečnjaka sa laporcem. U paučnoj literaturi se ova Hauenšildova racioializacija nazivala „Beočinska peć“. Uoči provog svetskog rata zaposleno je oko 2.000 radnika.
Pruga već duže vreme nije u upotrebi. Do 'automobilizacije' železnica je bio osnovni vid prevoza za cement i ljude. Sada se nekadašnjoj železničkoj stanici stanuje.
Izgrađena je železnička pruga od Petrovaradina i uvedena žičara za dovoz sirovine do fabrike.
Sećam se da su žičare sa korpama iz više pravaca transportovale laporac ka Cementari. Sada sam video samo ovu transportnu traku pored dvorca Špicer.
Posle Prvog svetskog rata fabrika je kao vlasništvo Unije beočinskih fabrika cementa d.d. stavljena pod državni sekvestar, da bi potom nekoliko beogradskih udruženih banaka i akcionara stvorilo novu firmu – Beočinsku fabriku cementa d.d. U nastojnju da se pomire interesi bivših i novih vlasnika, 1926. je je paket akcija predat evropskom koncernu u Cirihu Cementia Holding, a sa manjim brojem akcija ostali su neki beogradski akcionari, pa i Manastir Beočin (na čijem posedu je bilo jedno od nalazišta laporca – kaje).
Između dva rata BFC je solidno poslovala uprkos ekonomskoj krizi; unapređena je proizvodnja, uvedena automatizacija, pa se zbog povećanja produktivnosti broj zaposlenih smanjio na 700-800.
U ovoj zgradi nadomak ulaza u Fabriku bila je služba komercijale.
Da bi obezbedila radnike potrebne Cementari, građene su tipske kuće u blizini fabrike. To naselje nazivalo se, a i danas se naziva 'fabrička kolonija', ili samo 'kolonija'.
Ovaj red kuća u parku okrenut je prema fabrici i znatno bolje izgleda nego ulice sa tim starim kućama.
Ova je u boljem stanju nego većina kuća, a skoro je u potpunosti zadržala autentičan izgled.
Ulica u Koloniji.
Za vreme drugog svetskog rata fabriku su držale Ustaše sa akcionarima u Zagrebu. Posle oslobođenja, jedan od vlasnika, dr. Feliks Mandl, unuk barona Orenštajna osuđen je zbog 'delatnosti protiv naroda' a fabrika je konfiskovana u korist FNRJ.
Od 1950. uvodi se samoupravljalje u BFC i ona je u društvenoj svojini. Proizvodnja je stalno povećavana, naročito posle znatne dogradnje fabrike i rekonstrukcije i osvremenjavanja tehnologije 1977.
Danas je BFC, nakon svojinske transformacije u sklopu francuskog koncerna La Farge. Uzima se kao jedan od primera najuspešnije sprovednih privatizacija nakon koje nije došlo do problema sa proizvodnjom i proslovanjem. (Prema Enciklopediji Novog Sada)
Beočin je u bližoj prošlosti u više perioda bio opština sa najvišim prosečnim zaradama. To je, pored drugih stvari, omogućilo da zaposleni u BFC napuštaju stanovanje u Koloniji. Sada se da primetiti da u nekim od kuća stanuju Romi, a zaposednuti su i objekti koji ne izgledaju bezbedno za stanoivanje, kao ovaj na donjoj slici.
Pre izgradnje obilaznice oko Beočina ovom ulicom je išao tranzitni saobraćaj. Ista ulica, samo bliže Fabrici je i na sledećoj slici.
Zgrada Opštine je takodje u toj ulici.
Izgradnja crkve na odvajanju puta za Beočin Selo je pri kraju.
Desno je Dom kulture.
Zgrada Policije je u vili izgrađenoj 1914, pretpostavljam za potrebe vlasnika ili najviših stručnjaka Fabrike.
Park se, pored puta za Beočin Selo i Kozarskog potoka, prostire do dvorca Špicer.
Spomenik narodnom heroju Stevanu Petroviću – Briletu.
Nedaleko od ulaska u mesto se privodi završetku izgradnja tržnog centra.
Sa istog mesta slikao sam padine Fruške Gore načičkane vikendicama. Mnoge se koriste za stanovanje jer su vlasnici napustili stanove u Novom Sadu ili Beočini i ostavili ih mlađim članovima porodice.
Beočinski cement korišćen je za gradnju HE 'Đerdap'. Izgrađen je tada kanal do silosa sa cementom da bi se koristio najjeftiniji, rečni transport.
Pošto je Beočin opština u kojoj su i sela koja nisu na oovom forumu predstavljena, biće i o njima reči.
Autor: Nenad Glišić
Datum: 12, 09, 2010.