Na današnji dan 483. godine rođen je Vizantijski car Justinijan I, poznat kao Justinijan Veliki, koji se proslavio kodifikacijom rimskog prava, velikom graditeljskom aktivnošću i osvajanjima.

Težeći obnovi Rimskog carstva na zapadnim, izgubljenim, teritorijama, taj vladar – rođen kod Naisusa (Niš), pokorio je 534. Vandale u severnoj Africi, 555. Ostrogote u Italiji. Ratovao je i protiv Persijanaca, koji su ugrožavali azijske provincije, ali nije uspeo da spreči upade Slovena na Balkan. Prema njegovom nalogu, najbolji pravnici pripremili su „Korpus juris civilis“, sastavljen od prečišćenih zakona rimskih careva („Kodeks Justinijanus“), raznih pravnih spisa („Digesta“) i izvoda za školovanje pravnika („Institutiones“). Time je sačuvao norme rimskog prava, što je imalo izuzetan značaj za razvoj pravne teorije u Evropi. Sazidao je 537. crkvu Aja Sofija, najveću u Carigradu, koju su posle osvajanja grada 1453. Turci pretvorili u džamiju doziđivanjem četiri minareta.

Danas je petak, 11. maj, 132. dan 2012. godine. Do kraja godine ima 234 dana.

330. – Konstantinopolis (sadašnji Istanbul – što je bukvalni prevod slovenskog Carigrad) postao je nova prestonica Rimskog carstva. Nazvan je prema caru Konstantinu I Velikom.

1686. – Umro je nemački fizičar i pronalazač Oto fon Gerike, koji je prvi demonstrirao vakuum i prikazao čuveni eksperiment o vazdušnom pritisku („magdeburške polulopte“). Takođe je izumeo vazdušnu pumpu, vazdušnu vagu i barometar.

1778. – Umro je engleski državnik Vilijam Pit Stariji, vođa vigovaca, britanski premijer od 1756. do 1761. i od 1766. do 1768, čija je agresivna spoljna politika preobrazila Veliku Britaniju u najveću svetsku kolonijalnu silu i Francusku gotovo lišila kolonija. Kao šef diplomatije i rata sprovodio je politiku kolonijalne ekspanzije i pokrenuo je 1756. Sedmogodišnji rat, posle kojeg je Francuska 1763. morala Kanadu da ustupi Velikoj Britaniji i da se povuče iz Indije.

1852. – Na Baščaršiji u Sarajevu u požaru je izgorelo oko 2.000 dućana, od čega čak 1.600 u vlasništvu Srba. Srbijanci su tada pritekli u pomoć „jednoplemenoj i jednorođenoj braći“. Spisak darodavaca je sačuvan u Arhivu Beograda.

1896. – Rođen je srpski kompozitor Josip Štolcer, poznat kao Josip Slavenski, profesor Muzičke akademije u Beogradu, koji je, težeći oblikovanju nacionalnog izraza, spojio muzički folklor pojedinih balkanskih naroda s modernom evropskom muzičkom tehnikom. Dela: „Balkanofonija“ za orkestar, „Simfonija Orijenta“, za hor i orkestar, „Pesme moje majke“ za glas i gudački kvartet, četiri gudačka kvarteta, violinski koncert, horovi, sonata za violinu i klavir.

1901. – Rođen je srpski glumac Viktor Starčić, izuzetno nadaren za suptilne portrete, produhovljeni umetnik s dubokim emocionalnim i psihološkim poniranjem u uloge. Ostvario je više sjajnih uloga u filmovima, a neke kreacije ušle su u antologiju srpskog i jugoslovenskog teatra, poput Pometa u „Dundo Maroju“, Hljestakova u „Revizoru“, Smrdića u „Rodoljupcima“, Aurela u „Ledi“, Pavlina u „Jegoru Buličovu“, Glumca u „Na dnu“, Lembaha u „Agoniji“, Don Zanea u „Gloriji“.

1904. – Rođen je španski slikar Salvador Dali, ekscentrik visokog stila, jedan od najvećih slikara 20. veka, umetnik koji je uzdrmao temelje slikarstva. Prošao je kroz faze futurizma, kubizma i apstraktnog racionalizma, da bi se priklonio nadrealizmu, uvek s crtežom izvedenim do perfekcije. Slikao je iracionalan i fantastičan svet snova i halucinacija. Tridesetih godina je naslikao dela koja su izazvala šok („Veliki masturbator“, „Goruća žirafa“, „Predosećaj građanskog rata“). Radio je i kao kostimograf i scenograf u filmovima španskog režisera Luisa Bunjuela „Andaluzijski pas“ i „Zlatno doba“. Napisao je autobiografsko delo „Tajni život Salvadora Dalija“.

1919. – Rođen je Džon Majkl Hejs, američki filmski scenarista. Bio je nominovan za Oskara za filmove „Prozor u dvorište“ Alfreda Hičkoka i za „Gradić Pejton“. Hejs je sa Hičkokom sarađivao i u filmovima „Drš'te lopova“, „Nevolje s Harijem“ i „Čovek koji je suviše znao“.

1925. – Umro je srpski slikar Stevan Todorović, član Srpske kraljevske akademije. Slikarstvo je učio u Beču i Minhenu. Počeo je kao romantičar s lepim osećajem za kolorit, a završio kao hladni akademičar. Izradio je oko 300 portreta savremenika, uključujući Kornelija Stankovića, Đuru Daničića, Vladana Đorđevića, kraljicu Nataliju.

1927. – Umro je francuski slikar španskog porekla Huan Gris, pionir stila poznatog kao sintetički kubizam. U početku je stvarao pod uticajem zemljaka Pabla Pikasa, a kasnije je našao originalan izraz na granici apstrakcije.

1931. – Bankrot „Kredit-Anštalta“, najveće austrijske banke, označio je početak finansijskog kolapsa u centralnoj Evropi.

1933. – Rođen je srpski glumac Zoran Radmilović, neprevaziđeni majstor improvizacije, koji je oduševljavao pozorišnu publiku, često stvarajući utisak da je sam – čitavo pozorište. Glumačku karijeru započeo je kao student 1960. u Beogradskom dramskom pozorištu a 1964. je prešao u Atelje 212. Omiljen za života, upamćen je po nizu briljantnih uloga poput Kralja Ibija, Radovana III, Trigorina u „Galebu“, Laze Kostića u „Santa Maria della Salute“. Igrao je u brojnim filmovima i TV serijama.

1940. – Potpisan je jugoslovensko-sovjetski trgovinski ugovor. U strahu od italijanskih pretnji, Kraljevina Jugoslavija tražila je od Sovjetskog Saveza vojnu pomoć – čak 200 aviona, tešku artiljeriju, tenkove i benzin. Šef sovjetske diplomatije Vjačeslav Molotov uslovio je svaku saradnju uspostavom redovnih diplomatskih odnosa, što je i učinjeno 25. juna 1940.

1943. – Izbeglička jugoslovenska vlada u Londonu je u Drugom svetskom ratu, na insistiranje britanske vlade, zatražila od Draže Mihajlovića da prekine sve kontakte sa okupatorima i uspostavi odnose sa partizanskim pokretom.

1947. – Umro je srpski pisac Vasa Stajić, filozof, istoričar, istaknuti srpski kulturni i nacionalni radnik. Bio je predsednik Matice srpske i izdavač više časopisa. Studirao je prava, a potom filozofiju u Budimpešti, Parizu i Lajpcigu, a diplomirao je 1902. u Budimpešti. Predvodio je Reformistički srpski nacionalni pokret mlade vojvođanske inteligencije. Izdavao je časopise „Novi Srbin“ i „Prosveta“. Izvesno vreme bio je sekretar Matice srpske i urednik „Letopisa“ (1921. i 1936.). Napisao je preko 20 knjiga od kojih su najpoznatije „Novosadske biografije“ i „Velikokikindski dištrikt“. Autor je i preko 100 naučno-stručnih rasprava. Posle Drugog svetskog rata izabran je za doživotnog predsednika Matice srpske. Objavio je više knjiga arhivske građe iz istorije Novog Sada kao i monografije o Svetozaru Miletiću i Jovanu Jovanoviću Zmaju. Jedan je od osnivača, 1923. Novosadske podružnice Srpskog planinarskog društva, koja 1924. postaje Planinarsko društvo Fruška gora. Dosledno se, čitavog života, zalagao za svakovrsnu saradnju Srba i Mađara.

1949. – Sijam je promenio ime u Tajland.

1949. – Izrael je primljen u UN.

1973. – Donji dom skupštine Savezne Republike Nemačke potvrdio je sporazum o uspostavljanju odnosa dveju nemačkih država, čime je okončano dugogodišnje otvoreno neprijateljstvo i nepriznavanje Demokratske Republike Nemačke kao suverene države.

1988. – Umro je britanski dupli agent Harold Adrijan Rasel „Kim“ Filbi, jedan od najuspešnijih u sovjetskoj obaveštajnoj službi, u koju je stupio kao student u Kembridžu 1934. Posle rata bio je oficir za vezu između britanske i američke obaveštajne službe, što mu je omogućilo da u periodu „hladnog rata“ Moskvi dostavlja informacije od najvećeg značaja. Kad je gotovo otkriven, nestao je u Bejrutu i obreo se 1963. u Moskvi, gde je i umro. Bio je „treći čovek“ koji je omogućio sovjetskim špijunima u Velikoj Britaniji Gaju Bardžesu i Donaldu Meklinu da 1951. pobegnu u Sovjetski Savez. Zbog izvanrednih zasluga nagrađen je najvišim sovjetskim odlikovanjima.

1992. – Na talasu žestoke antisrpske kampanje Zapada u toku nasilnog rasturanja Jugoslavije, ministri inostranih poslova zemalja Evropske zajednice odlučili su da povuku iz Beograda ambasadore i da zatraže suspenziju članstva Savezne Republike Jugoslavije u Organizaciji za evropsku bezbednost i saradnju.

1992. – Umro je srpski glumac Jovan Milićević, koji je život posvetio pozorištu i umro u njemu tokom susreta „Joakim Vujić“ u Kruševcu. Isticao se dramskim temperamentom, prodornom ekspresijom i naglašenom sposobnošću preobražaja. Upamćen je po produbljenim kreacijama Tomasa Mora, Ričarda III, Prometeja, Hamleta, Miće u „Braći Karamazovima“, Verenika u „Krvavim svadbama“.

1996. – Američki putnički avion DC-9 srušio se u močvaru Everglejds u Floridi ubrzo po poletanju s aerodroma u Majamiju, što nije preživeo niko od 110 putnika i članova posade.

1999. – Prilikom bombardovanja mosta preko Južne Morave u Vladičinom Hanu, NATO avijacija je ubila učenike gimnazije Gordanu Nikolić i Milana Ignjatovića. Kasetne bombe su usmrtile dvoje civila u Nišu, a te bombe, zabranjene međunarodnim konvencijama, u selu Staro Gracko kod Lipljana oduzele su život Dragani Dimić (4) i jednom starijem bračnom paru.

2000. – Rođenjem devojčice kojoj je dato ime Asta – vera na hindu jeziku – stanovništvo Indije zvanično je dostiglo milijardu.

2006. – Umro je američki bokser Flojd Paterson, prvak sveta u teškoj kategoriji. Rođen je 1935. u mnogočlanoj porodici afroamerikanaca u Bruklinu, veoma mlad posvetio se boksu i 1952. u Helsinkiju, osvojio je zlatnu olimpijsku medalju u srednjoj kategoriji. Četiri godine potom postao je najmlađi profesionalni prvak sveta, savladavši u pet rundi zemljaka Arčija Mura. U njujorškom Polo-graundu 1959. Paterson je neočekivano izgubio titulu, pošto ga je Šveđanin Ingemar Johanson u trećoj rundi čak sedam puta poslao na pod. Godinu dana kasnije, Paterson se nokautom revanširao Johansonu i vratio naziv prvaka sveta. Po mišljenju eksperata, bila je to jedna od najlepših borbi u ringu u dotadašnjoj istoriji „plemenitog sporta“.

2006. – Novi statut Katalonije usvojen je u španskom senatu. Ovim dokumentom Kataloniji je data bitno šira autonomija u političkom i finansijskom pogledu. Novi statut sadrži i sporni stav u kojem se navodi da ta regija na severoistoku Španije „vidi sebe kao naciju“, što su kozervativni krugovi ocenili kao „početak kraja Španije kao jedinstvene države“. Socijalistički Predsednik vlade Španije Zapatero, ocenio je tim povodom, da novi statut Katalonije otvara put za „niz sličnih mera“ u zemlji autonomnih regija kakva je današnja Španija.

2008. – Srpski teniser Novak Đoković trijumfovao je na turniru masters serije koji je igran u Rimu, pošto je u finalu pobedio Švajcarca Stanislasa Vavrinku rezultatom 4:6, 6:3, 6:3.

Izvor: RTV/Tanjug

Autor: Redakcija
Datum: 10, 05, 2012.