Na današnji dan 1953. godine umro je sovjetski lider Staljin, pravo ime bilo mu je Josif Visarionovič Džugašvili. Upravljao je Sovjetskim Savezom 29 godina.

Kao učenik bogoslovije pristupio je socijaldemokratama, potom boljševicima. Pre Oktobarske revolucije 1917. ušao je u Politbiro i Vojno-revolucionarni komitet u oktobru te godine. Od aprila 1922. do smrti u martu 1953. bio je generalni sekretar partije. Vremenom je ustrojio razrađen sistem terora sa ogromnom mrežom zatvora i koncentracionih logora u koje su slati milioni ljudi. Masovne čistke je započeo 1934. i likvidao je brojne stare boljševike, partijske, državne i armijske rukovodioce, prvake Kominterne i čitava rukovodstva stranih komunističkih partija. U ratu protiv Nemačke i njenih saveznika od 1941. do 1945. bio je vrhovni komandant oružanih snaga, učestvovao je na međunarodnim konferencijama u Teheranu, Jalti i u Potsdamu, prihvatio je podelu interesnih sfera posle Drugog svetskog rata u Evropi i Aziji. Stvorio je 1947. Informacioni biro komunističkih partija, pomoću kojeg je nastojao da obezbedi uticaj u komunističkom svetu. Godine 1948. pokušao je da se obračuna s rukovodstvom KPJ. Ipak, period njegove vlade bio je obeležen ogromnim industrijskim napretkom. Sovjetska država razvila je nuklearni potencijal (i u vojne i u mirnodopske svrhe), kao i uspešan svemirski program.

Danas je ponedeljak, 5. mart, 65. dan 2012. Do kraja godine ima 301 dan.

1133. – Rođen je engleski kralj Henri II Plantagenet, osnivač dinastije Plantageneta, koji je tokom vladavine od 1154. do smrti 1189. reformom sudstva znatno ojačao kraljevsku vlast. Pre stupanja na engleski presto, 1150. postao je vojvoda od Normandije, 1151. grof od Anžua, a 1152. vojvoda od Akvitanije. Započeo je osvajanje Irske i proširio vlast Engleske na zapadne delove Francuske, ali je njegovu vladavinu karakterisao i niz sukoba koji su mu poljuljali autoritet. Naredio je 1170. pogubljenje kenterberijskog nadbiskupa Tomasa Beketa, svojevremeno bliskog prijatelja, zbog toga što je odbio da položi zakletvu na kraljeva „Klarendonska pravila“ o odnosima crkve i države, protiveći se ograničavanju crkvene vlasti. Oštro se sukobljavao i sa suprugom Elinor od Akvitanije, koju je 1174. bacio u tamnicu, a sinove, buduće kraljeve Ričarda I Lavlje srce i Jovana Bez Zemlje, optužio je za zaveru.

1534. – Umro je italijanski slikar Antonio Alegri da Koređo, koji je obrađivao religiozne i mitološke teme. Najznačajnija dela: freska u crkvi Svetog Jovana u Parmi, slika „Mistično venčanje Svete Katarine“, „Jupiter i Antiopa“, „Leda“, „Bogorodica sa Svetim Đorđem“.

1696. – Rođen je italijanski slikar Đovani Batista Tijepolo, poslednji veliki venecijanski mastor, jedan od najvećih dekorativnih umetnika 18. veka. Njegovi glavni radovi, freske velikih dimenzija, rađene u maniru rokokoa, nalaze se u nadbiskupskoj palati u Udinama, u palati Labija u Veneciji, u biskupskoj rezidenciji u Vircburgu i u kraljevskoj palati u Madridu.

1770. – Britanske trupe su u Bostonu ubile pet demonstranata i taj događaj, poznat kao „bostonski masakr“, ubrzao je američki rat za nezavisnost.

1827. – Umro je francuski astronom, matematičar i fizičar Pjer Simon Laplas, koji je dokazao nepromenljivost srednjih udaljenosti planeta od Sunca, izučavao poreklo velikih nejednakosti Jupitera i Saturna, Sunčev sistem, oblik Zemlje, eliptičnost putanja planeta, plimu i oseku. Takođe je dokazao (Kant-Laplasova teorija) da je Sunčev sistem nastao od rotirajuće usijane gasovite mase od koje su se odvojili delovi formirajući planete. Značajni su i radovi u matematičkoj teoriji diferencijalnih jednačina (Laplasova jednačina) i teoriji grešaka, algebri, analizi. Razvio je teoriju verovatnoće (Laplas-Moavrova formula). Bavio se i politikom i kratko je bio ministar unutrašnjih poslova, zatim senator. Dela: „Nebeska mehanika“, „Prikaz sistema sveta“, „Analitička teorija verovatnoće“, „Pregled istorije astronomije“.

1827. – Umro je italijanski fizičar Alesandro Volta, koji je izučavajući elektricitet pronašao elektrofor, galvanski element, bateriju galvanskih elemenata (Voltin stub). Po njemu su mnogi pojmovi u fizici dobili ime – volt (oznaka V), voltamper (oznaka VA), Voltin luk.

1856. – Londonsko pozorište „Kovent Garden“ uništeno je u požaru.

1900. – Umro je srpski arhimandrit i istoričar Nićifor Dučić, predsednik Srpskog učenog društva. Bogosloviju je završio u Beogradu, a opštu istoriju, geografiju i filozofiju je studirao na Sorboni. Učestvovao je u Hercegovačkom ustanku Luke Vukalovića 1861. i 1862. a 1868. prešao je u Srbiju. Bio je vođa dobrovoljačke jedinice u Srpsko-turskom ratu od 1876. do 1878, predsednik Vrhovnog suda Srbije i poslanik. Svu imovinu ostavio je u dobrotvorne svrhe – Srpskoj kraljevskoj akademiji, iz čega je nastao fond za nagrađivanje istoriografskih dela. Kao sledbenik Vuka Karadžića u „Srpsko-dalmatinskom magazinu“ štampao je radove Vukovom reformisanom azbukom.

1910. – Rođen je Momofuku Ando, japanski „kralj rezanaca“, izumitelj „instant rezanaca“ koji su bili hrana astronautima u svemiru. Ando, rođen 1910. na Tajvanu, proizvodnju testenine počeo je u Tajpehu, a kasnije je nastavio u Osaki. Osnovao je 1948. fabriku „Nišin Food“, bila je to fabrika koja je prva (1958.) proizvela rezance u vrećici, a zatim i druge slične proizvode koji su vremenom osvojili čitav svet.

1916. – Poginulo je 455 putnika i članova posade od 588, koliko ih je bilo u španskom putničkom brodu „Princ od Asturije“ u trenutku kad je udario u stenu u blizini brazilske obale i potonuo posle samo nekoliko minuta.

1933. – Nacionalsocijalistička radnička partija Nemačke Adolfa Hitlera osvojila je 44 odsto glasova na izborima za Rajhstag (Skupština), čime je postala odlučujuća politička snaga u Nemačkoj.

1945. – Američke trupe ušle su u Keln u Drugom svetskom ratu.

1946. – U Fultonu u američkoj državi Misuri britanski premijer Vinston Čerčil održao je čuveni govor u kojem je prvi put upotrebljen termin „gvozdena zavesa“ – „Od Šćećina na Baltiku do Trsta na Jadranu gvozdena zavesa je spuštena preko (evropskog) kontinenta“.

1953. – Umro je ruski kompozitor i pijanista Sergej Sergejevič Prokofjev, jedan od najoriginalnijih muzičkih stvaralaca 20. veka. Od 1918. živeo je u zapadnoj Evropi i SAD, a 1932. vratio se u otadžbinu. Dela: opere „Zaljubljen u tri narandže“, „Rat i mir“, „Plameni anđeo“, simfonijska bajka „Peća i vuk“, baleti „Romeo i Julija“, „Pepeljuga“, „Priča o kamenom cvetu“, kantata „Aleksandar Nevski“, simfonije „Klasična simfonija“, „Peta simfonija“, muzika za filmove „Aleksandar Nevski“, „Ivan Grozni“.

1960. – Predsednik Ahmed Sukarno raspustio je indonežansku Skupštinu.

1964. – Umro je jedan od prvih filmskih snimatelja na Balkanu Milton Manaki. Godine 1905. započeo je filmskom kamerom da beleži događaje. Poseban dokumentarni značaj ima njegova reportaža o boravku turskog sultana Mehmeda V 1911. u Bitolju, snimci rumunskog i grčkog kralja, bugarskog cara, događaji iz vremena mladoturske revolucije, balkanskih ratova (tada je snimio i kralja Petra i regenta Aleksandra Karađorđevića), Prvog i Drugog svetskog rata.

1966. – Britanski putnički avion udario je u japansku planinu Fuđi i svih 124 putnika i članova posade je poginulo.

1970. – Stupio je na snagu ugovor o neširenju nuklearnog oružja koji je potpisalo 45 zemalja.

1984. – Umro je italijanski pevač Tito Gobi, operski bariton svetskog ugleda. Posebno je upamćen po ulozi u „Toski“ Đakoma Pučinija u kojoj mu je partner bila Marija Kalas.

1993. – Minut posle poletanja sa skopskog aerodroma srušio se makedonski putnički avion tipa „Foker 100“, što je preživelo samo 20 od 97 putnika i članova posade.

1998. – U terorističkom napadu tamilskih pobunjenika, koji su u glavnom gradu Šri Lanke Kolombu aktivirali minibus pun eksploziva, poginulo je 37 ljudi.

1999. – Karlos Vestendorp, smenio je izabranog predsednika Republike Srpske Nikolu Poplašena s obrazloženjem da ugrožava mirovni proces.

1999. – Arbitraža uspostavljena Dejtonskim mirovnim sporazumom odlučila je da grad Brčko, do tada u sastavu Republike Srpske, dobije status distrikta pod međunarodnim nadzorom.

2000. – Izrael je odlučio da jednostrano povuče trupe iz Libana, nezavisno od stava Sirije.

2001. – Tokom rituala kamenovanja đavola, u stampedu muslimanskih hodočasnika poginulo je najmanje 35 ljudi na mostu Džamarat u blizini Meke.

2003. – U samoubilačkom napadu palestinskih islamskih terorista na autobus u severnoj izraelskoj luci Haifi poginulo je 15 ljudi, mahom studenata.

2006. – Lider Srba u Hrvatskoj Milan Babić izvršio je samoubistvo u svojoj ćeliji u zatvorskoj jedinici haškog tribunala u Ševeningenu.

2007. – Umro je Anri Troaja, jedan od najpopularnijih francuskih pisaca 20. veka. Autor blizu 100 dela, Troaja je izvan Francuske najpoznatiji po biografijama francuskih i ruskih literarata i istorijskih ličnosti, poput Tolstoja, Puškina, Flobera, Zole, Katarine Velike i Ivana Groznog. Rođen je kao Lev Tarasov u Moskvi u imućnoj porodici. Nagradu „Gonkur“ dobio je za svoju treću knjigu „Pauk“. Njegove knjige prevedene su na desetine jezika, u jednoj anketi iz 1994. proglašen je za najpopularnijeg francuskog pisca.

2007. – Najmanje 11 levičarskih pobunjenika i sedam vojnika je ubijeno u borbama na jugu Kolumbije, a vladine snage su zaplenile čitav arsenal oružja u borbama sa pripadnicima marksističke grupe „Revolucionarne oružane snage Kolumbije“.

2007. – Preminula je Irena Davošir-Matanović, sopran, solistkinja Opere Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu. Rođena u Đurđevu u Bačkoj 1933, muzičko obrazovanje je stekla u Muzičkoj školi „Isidor Bajić“ u Novom Sadu. Solistkinja SNP-a je od 1953. Ostala je upamćena po ulogama Tatjane („Evgenije Onjegin“), Mimi („Boemi“), Lie („Turandot“), Marženke („Prodana nevesta“), Dezdemone („Otelo“), Margarete („Faust“).

2008. – UNESKO je stavio na svoju listu proslava za nastupajuću godinu stogodišnjicu rođenja Ljubice Marić i 130 godina od rođenja Milutina Milankovića.

Izvor: RTV/Tanjug

Autor: Redakcija
Datum: 04, 03, 2012.