Najmlađe selo u Šajkaškoj

        Pre 124 godine, 1884, u koviljskom ataru onovremene ugarske vlasti naselile su prve mađarske i nemačke porodice. Kolonizaciju je pokrenuo izvesni Janoš Hankonji 1883. na erarijalnom zemljištu kaćkog i koviljskog atara. Prostor koji je trebalo naseliti bio je pod gustom hrastovom šumom od koje vlast nije imala mnogo koristi, pa je odlučila da je proda. Hankonji je u ime naseljeničkog udruženja od ugarskog predsednika vlade Kalmana Tise zatražio da pomogne kolonizaciju Mađara i Nemaca. Tisa je u skladu sa onovremenom politikom mađarizacije šajkaških krajeva iz državne kase odobrio 120.000 forinti i 60.000 koje su sakupili kolonisti, mahom bezemljaši  iz bačke županije, dobili su i besplatno građu za podizanje kuća. Šuma je 1884. iskrčena uz pomoć stručnjaka iz Kranjske i selo je 1885. već bilo izgrađeno. Do 1887. naselje je administrativno pripadalo Gornjem Kovilju, a onda je postalo posebna opština. U znak zahvalnosti prema ugarskom dobročinitelju, predsedniku vlade, žitelji su nadenuli novo ime, koje je bilo i zvanično, Tisakalmanfalva (Tiszakalmanfalva). Nemci su ga zvali Waldneudorf (Šumsko novo selo). Godina 1884. je zvanična godina osnivanja sela koje se prvobitno zvalo po šumi Budisava. Posle Prvog svetskog rata vraženo je ovo prvobitno ime – Budisava.
        Kao i sva šajkaška sela i Budisava leži na lesnoj terasi koja je za 5 do 7 metara viša od dela seoskog atara u aluvijalnoj ravni Dunava. Nadmorska visina ovog ritskog zemljišta kreće se od 74 do 75 metara. Selo se nalazi na regionalnom putu Nosi Sad – Titel. Budisava je počela znatnije da se širi 1960-ih i 1980-ih godina kada postaje zanimljivo za naseljavanje kao prigradsko naselje, već naraslog Novog Sada, a naročito u „procesu sekundarne urbanizacije“. Selo je privlačno za naseljavanje zbog jeftinije gradnje. Zaposleni u Novom Sadu žive na selu. Demografske promene dešavale su se, nekad manje, nekad više, od samog nastanka sela. Prema prvom popisu 1890. u selu su živela 2.202 stanovnika. Taj broj je, uglavnom, stagnirao. Znatnija grupa doseljenika došla je u selo 1894. godine. Za vreme Drugog svetskog rata broj žitelja spustio se ispod 2000. nemci su se pre oslobođenja 1944. vratili u matične zemlje, Austriju i Nemačku. U kolonizaciji 1946. doselio se veći broj Srba, tako da je 1948. u Budisavi živelo 2000 ljudi. U popisu 2002. zabeleženo je 3.825 stanovnika – najviše Srba (59,08%) i Mađara (31,47%). Za potrebe vernika rimokatoličke veroispovesti u centru sela podignuta je crkva. Danas svoj hram imaju i pravoslavni vernici.

         Između dva svetska rata Budisava je imala jednu ciglanu, mlin i 66 zanatlija, ostalo stanovništvo se, uglavnom, bavilo poljoprivredom. Šajkaški Nemci su se početkom 1920-ih godina prvo politički i kulturno stabilizovali i posle toga su u Budisavi 15. aprila 1928. osnovali svoju kreditnu zadrugu Seljačka ispomoć (Bauernhilfe), a zadrugu za gajenje i iskorišćavanje svinja osnovali su 19. novembra 1927. godine.
        Imala je Budisava u vreme socijalizma poljoprivredno dobro u sastavu Agrokombinata Novi Sad. Danas postoji jedinica Zemljoradničke zadruge iz Kovilja. Međutim, sve je manje poljoprivrednika, a raste broj krupnih ratara sa velikim kompleksima zemlje.
        Za vek i četvrt postojanja nije se ni moglo više, a ekonomska sudbina stanovništava vezana je za obližnji Novi Sad.

Literatura: Šajkaška II, istorija, MS i VM, Novi Sad 1975.
                Enciklopedija Novog Sada, sveska 4, Novi Sad 1995.

Autor: Dragan Kolak
Datum: 07, 04, 2008.