Sveti Sava, srpski prosvetitelj i prvi srpski arhiepiskop, rodio se kao Rastko (Nemanjić) 1169. u mestu Ras, u blizini današnjeg Novog Pazara. Umro je 1236. u mestu Veliko Trnovo, glavnom gradu Drugog Bugarskog carstva. Bio je najmlađi sin velikog župana Stefana Nemanje. Pripada uticajnoj vladarskoj lozi Nemanjići, poreklom iz današnje Hercegovine. Vladali su dugi niz godina manjim prostorom Balkana između Jadranskog mora i Bosne na zapadu, današnje Albanije na jugu. Okosnica tadašnje Srbije je današnji Sandžak (Raška).
Savu je sa petnaest godina otac postavio za humskog župana, no tu ostaje manje od godinu dana. Sa 16 godina odlazi na Svetu Goru (u današnjoj Grčkoj) i postaje monah 1191. Savi će se pridružiti i njegov otac Stefan Nemanja (1196), koji je u međuvremenu abdicirao u korist srednjeg sina Stefana. Stefan Nemanja, u monaštvu Simeon ubrzo umire.
U Srbiji će ubrzo doći do borbe za vlast između Savine braće. On se vraća u Srbiju, kako bi zaustavio građanski rat između svoje braće Stefana i Vukana. Istovremeno Sava se bavi prosvetiteljskim radom, nastojeći svojim sunarodnjacima približiti osnove verske i svetovne pouke, da bi se 1217. vratio na Svetu Goru.
1219. Savu imenuje nikejski patrijarh za prvog srpskog arhiepiskopa. Tim činom srpska crkva postaje autokefalna. Godine 1221. kruniše brata Stefana za kralja. Sava je sve do 1233. ostao arhiepiskop, da bi ga potom zamenio njegov učenik Arsenije. Sava više puta putuje u Palestinu. Na povratku sa jednog od hodočašća 1236. smrt ga zatiče u bugarskoj prestonici Velikom Trnovu.
Savina najznačajnija dela za srpsku nacionalnu istoriju bila su ne samo crkvenog – književnog karaktera, nego i graditeljska. Tako je na Svetoj Gori osnovao manastir Hilandar (zajedno sa svojim ocem Stefanom Nemanjom/monahom Simeonom), a uz njegovo ime pominje se i osnivanje manastira Žiča u Srbiji (do 1253. sedište srpsko-pravoslavnog episkopa).
Najznačajnija pisana dela su: Žitije, spomen na pokojnog oca Stefana Nemanju (Simeona), Tipikon, pravila ponašanja u manastiru Hilandar, kao i Nomokanon, verovatno prvi srpski zbornik zakona.
Sa Wikipedije, slobodne enciklopedije
Autor: Rade Aničić
Datum: 26, 01, 2008.