Šajkaška je kroz istoriju bila ona geografska, administrativna, politička, vojna i u oblasti duhovnog života teritorija na ušću Tise u Dunav, koja je omeđena ovim dvema rekama i tzv. Rimskim šančevima, niže Bečeja i do pod današnji Novi Sad.
Ime Šajkaška potiče od mađarske reči čajka (csajka), a znači brod i lađa. Šajka je, međutim, u Srba označavala isključivo ratni brod. Šajkaši su bili članovi posada ratnih brodova. Srba šajkaša bilo je na ugarskim ratnim brodovima od 15. veka. Reč Šajkaš kasnije i danas označava stanovnika Šajkaške i naziv je mesta za negdanji Koviljski Sveti Ivan.
Za antičke Grke ove krajeve severno od velike reke naseljavali su varvari. I Rimljani su, iako nisu prelazili Dunav, imali nekakvu vojnu upravu na toj teritoriji, može biti upravo do Rimskih šančeva. Nema ni podataka kakva je u ranom srednjem veku i srednjovekovnoj Ugarskoj bila teritorijalna organizacija buduće Šajkaške. Zna se, međutim, da su Mađari u današnjoj južnoj Bačkoj u 10. veku osnovali županiju sa sedištem u Baču, po kojem je i dobila ime Bačka. Severno od nje bila je županija Bodrog.
U 11. veku u Titelu je podignut katolički avgustinski manastir i organizovan kaptol. Kaptol je kasnije prešao iz uprave Kaločke biskupije u nadležnost primasa Ugarske u Ostrogonu (Estergomu). Ovo je svedočanstvo da je kraj između Tise i Dunava u oblasti duhovnog života činio celinu u ondašnjoj Ugarskoj.
Dolaskom Turaka, na području između Tise i Dunava nestalo je i ugarske uprave. Turci su 1541. osnovali Segedinski sandžak i Bačku županiju podelili na nahije. Titelska nahija obuhvatala je teritoriju buduće Šajkaške i banatska sela Perlez i Čentu. Kada su Turci konačno proterani teritorija u trouglu Tise i Dunava podeljena je početkom 18. veka, na Podunavsku i Potisku vojnu granicu. Deo teritorije današnje Šajkaške od Kaća do Titela pripadao je Podunavskoj, a od Mošorina do Čuruga Potiskoj vojnoj granici. Kada su 1747-50. razvojačene obe granice, Šajkaška je od 1750. do 1763. pripadala Bečejskom distriktu. Onda se deo stanovništva iz ovih krajeva iselio u Rusiju. Jedno od naselja, danas na Ukrajini, još uvek se zove Mošorin.
Već 1763, u granicama potonje Šajkaške, nastaje Šajkaški bataljon. Od njegovog ukidanja 1873, pa sve do danas ta teritorija se zove Šajkaška, a njeni stanovnici Šajkaši. U Austriji su beležili Titel kao glavni grad Šajkaške, a srpski istoričari i publicisti samo kao glavno mesto Šajkaške.
Razvojačenjem Šajkaški bataljon administrativno i politički nasledio je Titelski srez u Bačko-bodroškoj županiji. Sve do 1918. taj srez politički je bio jedinstven. U međuvremenu je sreska administracija organizovana i u Žablju. Između dva svetska rata negdanji jedinstveni srez podeljen je i politički na Žabaljski i Titelski. Oba sreza su nastavila da traju i posle Drugog svetskog rata. Nakratko su oba bila u Novosadskom srezu. ''Samoupravnim'' reorganizacijama područje Šajkaške je podeljeno na mamutsku opštinu Novi Sad i minijaturne opštine Žabalj, Srbobran i Titel. Novosadskoj opštini pripala su šajkaška sela Budisava, Kać i Kovilj, a Srbobranu Nadalj. Žabaljska opština je svedena na Gospođince, Đurđevo, Žabalj i Čurug. Titelskoj opštini su ostali Vilovo, Gardinovci, Lok, Mošorin, Titel i Šajkaš.
Administrativno teritoriju Šajkaške još uvek čuva samo srpska pravoslavna crkva. Žabaljski protoprezviterijat još od 18. veka na čelu je crkvene oblasti koja obuhvata negdanju Šajkašku.
Sećanja na negdanju Šajkašku traju još samo u nazivima šećerane ''Šajkaška'' u Žablju, društva ''Šajkaška'' sa sedištem u Šajkašu (nekad Kovilj Sveti Ivan), Šajkaške šahovske lige, zemljoradničke zadruge ''Šajkaška'' u Titelu, vodoprivredno ''Šajkaška'' u sistemu JP ''Vode Vojvodine'' i nazivima ulica u mestima Šajkaške i u Novom Sadu.
Literatura:
Šajkaška, istorija I, grupa autora, Matica srpska, Novi Sad, 1975.
Šajkaška, istorija II, grupa autora, Matica srpska, Novi Sad, 1975.
Titelski letopis za 2002, knj. Prva, Društvo prijatelja Titela, Titel, 2002.
Laza Čurčić, Šajkači vek i po, Valjevac, Valjevo, septembar 1994.
Autor: Dragan Kolak
Datum: 01, 10, 2008.