NOVI SAD: U Sabornom hramu Svetog Velikomučenika Georgija u Novom Sadu, u utorak 12. juna 2012. godine, služen je parastos stradalima u bombardovanju Novog Sada 1849. godine.

Parastos je služio prezviter Miloš Lovrić, Arhijerejski namesnik novosadski prvi uz sasluženje protojereja Stojana Bilića, prezvitera Željka Latinovića i đakona Dragana Petrovića.

Bombardovanje Novog Sada 12. juna 1849. godine

Bombardovanje Novog Sada 12. juna 1849. godine, kada je topovima sa Petrovaradinske tvrđave, potpuno uništen gotovo ceo grad, predstavlja uvod u završni čin vojnih operacija vođenih tokom 1848/49 godine. U ovom ratnom sukobu nalazile su se, s jedne strane mađarske pobunjeničke trupe Lajoša Košuta (otuda naziv „Mađarska buna“), a sa druge strane carske trupe kojima je komandovao Josip Jelačić i srpski odredi pod komandom Đorđa Stratimirovića.
Dana 7. juna, trupe generala Pala Kiša, zapovednika tvrđave, pretrpele su veliki poraz kod Kaća, od snaga bana Jelačića. Jelačić je procenio da su u tom trenutku stvoreni idealni uslovi za zauzimanje Novog Sada, Mostobrana i same Tvrđave, te je, zajedno sa Stratimirovićevim snagama, započeo zauzimanje Grada i strategijsko raspoređivanje trupa sa namerom da zauzme Mostobran i Tvrđavu. Napad na Mostobran započet je 12. juna u 0,00 sati, a već u osvit zore, topovima sa Tvrđave, po naređenju generala Pala Kiša, započelo je besomučno bombardovanje Novog Sada. Za nekoliko sati uništeno je sve ono što je stvarano vek i po. Iako se vojska brzo povukla iz grada, jer je bilo jasno da od očekivane brze pobede nema ništa, mađarska posada nije prestajala da razara grad i bombardovanje je trajalo sve do ranog popodneva, narednog, 13. juna. Nesrpsko stanovništvo se sklonilo u Mostobran, dok su Srbi, ili izginuli od bombi, ili su morali pobeći.
Uništeno je gotovo sve ono što mi danas nazivamo Starim gradskim jezgrom, ali i značajan deo Almaškog kraja. Od 2808 kuća, tek oko 800 je bilo u kakvom-takvom stanju da se u njima moglo prezimiti. Po broju žrtava bombardovanje Grada je do tada bila najveća tragedija (broj stradalih je približno isti kao i broj stradalih u Raciji januara 1942 – oko 13.000). Po svemu ostalom, bombardovanje 1849. spada u prvorazredne nacionalne katastrofe, do tada gotovo nedoživljene. Pored porodičnih kuća, porušene su ili oštećene i sve crkve u gradu (osim Grkokatoličke jer je zapovednik tvrđave bio unijata, pa ju je poštedeo). Uništene su sve škole, među njima i Srpska pravoslavna velika gimnazija, a do temelja je sravnjen Vladičanski dvor. Stradale su crkvena i gimnazijska arhiva, takođe i opštinska, a uništene su i arhive ostalih konfesija. Bombardovanje je, međutim, bilo pre svega katastrofa za Srbe, jer je Novi Sad oduvek smatran srpskim plemićkim gradom i veliki broj uglednih srpskih porodica posedovao je za ono vreme velike i vredne biblioteke, sa starim i retkim knjigama. Sve je to uništeno bombama sa Tvrđave. Naravno, uništeni su i dragoceni lični predmeti, pa i porodične arhive, prepiske i dr.
Otklanjanje posledica bombardovanja trajalo je u Novom Sadu decenijama: poslednji tragovi su uklonjeni tek krajem XIX i početkom XX veka.

Izvor: beseda.rs

Autor: Redakcija
Datum: 12, 06, 2012.