1815. – Srpski knjaz Miloš Obrenović postigao je sporazum s vezirom Beogradskog pašaluka Marašli Ali pašom o mešovitoj srpsko-turskoj upravi, čime je završen Drugi srpski ustanak.

Osmansko carstvo je fermanom utvrdilo povlastice Srba: da sami skupljaju porez, da imaju narodnu kancelariju, da u suđenju Srbima učestvuju i srpski knezovi, da u svojstvu glavnog knjaza Miloš posreduje između naroda i beogradskog vezira, a Turcima je uskraćeno da žive u selima i u njima drže čitluke (posedi). To je bio početak kraja osmanske vlasti u Srbiji, a knjaz Miloš je preuzeo unutrašnju upravu.

Danas je četvrtak, 25. oktobar, 298 dan 2012. godine. Do kraja godine ima 67 dana.

732. – Franački vladar Šarl naneo je kod Poatjea težak poraz vojsci Saracena pod komandom valije Abd-ar-Rahmana, pripadnika ekstremno fanatične muslimanske sekte, što mu je donelo nadimak „Šarl Čekić“.

1154. – Umro je engleski kralj Stiven, unuk Vilijama Osvajača, koji je tokom vladavine ispoljio veliku hrabrost predvodeći vojsku u mnogim bitkama u građanskom ratu, ali i manjak političkog talenta. Dve godine pre smrti, u vreme kad je veći deo Engleske razoren unutrašnjim borbama koje su sasvim potkopale uticaj krune, priznao je kao naslednika prestola Henrija, kasnije Henrija II, prvog vladara iz kuće Plantageneta.

1400. – Umro je engleski pisac Džefri Čoser, začetnik moderne engleske književnosti, jedan od najvećih evropskih pesnika Srednjeg veka. Njegova zbirka „Kenterberijske priče“, sastavljena od 24 priče (dve u prozi, ostale u stihovima), najznačajnije je englesko srednjovekovno književno delo i uvod u modernu epohu engleske literature. U „Kenterberijskim pričama“ je prikazao zanimljivu i realističnu sliku društvenog života Engleske 14. veka, obuhvativši sve staleže i mnoga zanimanja. Ostala dela: „Knjiga o vojvotkinji“, „Roman o ruži“, „Parlament ptica“, „Troil i Kresida“, „Legende o dobrim ženama“.

1415. – Englezi su u Stogodišnjem ratu, pod komandom kralja Henrija V, naneli težak poraz Francuzima u bici kod Azenkura na severu Francuske.

1495. – U Portugalu je na presto stupio kralj Manuel I, kojeg su savremenici nazivali „Manuel Veliki“ ili „Manuel Srećni“, za čije je vladavine do 1521. zemlja ekonomski i politički procvetala i postala pomorska i kolonijalna sila prvog reda. Pružao je veliku pomoć istraživačkim poduhvatima moreplovaca – Vaska da Game, Dijaša de Noveša Bartolomeja, Dijega Kama, Pedra Alvareša Kabrala – čime je odlučujuće doprineo otkrivanju pomorskog puta za Indiju i otkriću Brazila, posle čega su i Indija (u stvari samo trgovačka uporišta i luke na obali Indije i današnje Malezije) i Brazil postali portugalski kolonijalni posedi.

1647. – Umro je italijanski fizičar i matematičar Evanđelista Toričeli, pronalazač živinog barometra, tzv. Toričelijeve cevi. Utvrdio je i zakon o isticanju tečnosti iz suda, usavršio teleskop i konstruisao prost mikroskop. Nakon što je Galilej oslepeo Toričeli mu je bio lični sekretar, da bi docnije i nasledio njegovu katedru.

1806. – Rođen je nemački filozof Kaspar Šmit, poznat kao Maks Štirner, prvi teoretičar anarhizma. Bio je mladohegelijanac, izraziti individualista. Dela: „Jedini i njegova svojina“, „Istorija reakcije“.

1825. – Rođen je austrijski kompozitor, violinista i dirigent Johan Štraus Mlađi, tvorac bečke operete. Komponovao je i valcere, polke, mazurke, marševe. Studirao je kompoziciju, a zatim radio kao umetnički rukovodilac i dirigent bečkih dvorskih balova. Sa svojim zabavnim orkestrom nastupao je širom sveta, uključujući Beograd. Štraus je pokazivao interesovanje za srpsku muzičku baštinu i po srpskim motivima je napisao operetu „Jabuka“ čijim koncertnim izvođenjem je veliki kompozitor 1894. u Beču obeležio pola veka umetničkog rada. Dela: operete „Slepi miš“, „Ciganin baron“, „Noć u Veneciji“, „Jabuka“, valceri „Na lepom plavom Dunavu“, „Priče iz bečke šume“, „Bečka krv“, „Beč, žene i pesme“.

1838. – Rođen je francuski kompozitor Žorž Bize, autor opere „Karmen“, remek dela francuskog muzičkog realizma. Jedan je od najoriginalnijih i najsugestivnijih francuskih operskih kompozitora. Bio je učenik Šarla Gunoa. Završio je konzervatorijum u Parizu. Ostala dela: opera „Lovci bisera“, scenska muzika za „Arlezijanku“ Alfonsa Dodea, „Simfonija u c-duru“.

1842. – Rođen je srpski sveštenik i istoričar Dimitrije Ruvarac, član Srpske kraljevske akademije. Bio je bibliotekar patrijaršijske biblioteke u Sremskim Karlovcima. Proučavao je političku, crkveno-političku i književnu istoriju. Veoma plodan autor, bavio se i publicistikom. Dela: „Postanak i razvitak srpske crkveno-narodne avtonomije“, „Srpska mitropolija karlovačka oko polovine XVIII veka“, „Istorija arhiepiskopsko-mitropolitsko- patrijarške biblioteke u Sremskim Karlovcima“.

1881. – Rođen je španski slikar, vajar, keramičar i dekorater Pablo Ruis Pikaso, osnivač kubizma, jedan od najznačajnijih slikara 20. veka. Slikarstvo je učio u rodnoj Španiji, a od 1904. je stalno živeo u Parizu. Naslikao je više od 18.000 slika koje su likovni kritičari podelili na nekoliko faza: plavu, ružičastu, crnu, kubističku i nadrealističku. Revolucionarne kubističke slike, počev od „Gospođica iz Avinjona“ iz 1907. su mu donele svetsku slavu. Naslikao je „Gerniku“, sliku na kojoj je potresno prikazao tragičnu sudbinu svoje otadžbine u ratu i zakleo se da se neće vratiti u Španiju dok je na vlasti Franko, koji je umro dve godine posle Pikasa.

1909. – Namesnika Koreje i bivšeg japanskog predsednika vlade princa Ita Hirobumija ubili su korejski nacionalisti, protivnici protektorata Japana nad njihovom zemljom.

1936. – Nemačka i Italija stvorile su osovinu Rim-Berlin, koja će potom, uključenjem Japana, prerasti u vojno-politički blok koji će izazvati Drugi svetski rat.

1941. – Neuspehom snaga Adolfa Hitlera završena je prva ofanziva nemačkih trupa na Moskvu u Drugom svetskom ratu.

1949. – Vlada Sovjetskog Saveza je u noti vladi FNRJ otkazala gostoprimstvo jugoslovenskom ambasadoru u Moskvi, a ubrzo su i vlade zemalja istočne Evrope povukle ambasadore iz Jugoslavije i pod neosnovanim izgovorom otkazale gostoprimstvo diplomatama i drugim predstavnicima Jugoslavije.

1956. – Egipat, Jordan i Sirija osnovali su jedinstvenu vojnu komandu.

1971. – Generalna skupština Ujedinjenih nacija odlučila je da primi Kinu u svetsku organizaciju i isključi Tajvan.

1983. – Trupe SAD okupirale su karipsku ostrvsku državu Grenadu.

1995. – Na osnovu sporazuma Izraela i PLO o palestinskoj samoupravi, izraelske trupe su počele povlačenje iz grada Dženin, na okupiranoj Zapadnoj obali.

2003. – Pod optužbom za prevare i ogromnu utaju poreza uhapšen je najbogatiji ruski državljanin Mihail Hodorkovski, većinski vlasnik gigantske naftne kompanije „Jukos“.

2009. – Najmanje 155 ljudi je poginulo, a više od 500 je ranjeno u eksploziji dva automobila bombe u centru Bagdada. Prvo je eksplodirala manja bomba ispred zgrade regionalne vlade, a potom i veća u kompleksu ministarstava. Ekstremistička grupa „Islamska država u Iraku“, povezana sa Al Kaidom, preuzela je odgovornost.

Izvor: RTV/Tanjug

Autor: Redakcija
Datum: 24, 10, 2012.