Na današnji dan 1919. godine u Sen Žermenu kod Pariza zaključen je mirovni ugovor između Austrije i pobedničkih sila u Prvom svetskom ratu, koji je formalno potvrdio propast austrougarske monarhije i zabranio Austriji da se udruži sa takođe poraženom Nemačkom.

Iz okvira Austrije izdvojene su teritorije sa većinskim nenemačkim stanovništvom. Ugovorom je takođe priznata Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca.

 

Danas je ponedeljak, 10. septembar, 254. dan 2012. Do kraja godine ima 112 dana.

1526. – Turska vojska pod sultanom Sulejmanom Drugim zauzela je posle pobede nad Mađarima u Mohačkoj bici, Budim koji je postao sedište Budimskog pašaluka, provincije Osmanskog carstva tokom narednih 150 godina – sve do pobeda Eugena Savojskog nad Turcima, krajem 17. veka.

1721. – Švedska i Rusija su mirom u Ništadu u Finskoj okončale Veliki severni rat, započet 1700, u kojem je ruski car Petar Veliki potukao Šveđane i dobio izlaz na Baltičko more. Mirom je Rusiji pripala prostrana teritorija od Finskog do Riškog zaliva i gradovi Riga, Revel i Narva.

1839. – Rođen je američki filozof i logičar Čarls Sanders Pirs, osnivač pragmatizma, filozofskog pravca koji je kasnije razvio Vilijam Džejms. Verovao je da ideje najbolje mogu biti ispitane istraživanjem posledica koje izazivaju. Nije imao univerzitetsku karijeru – uglavnom je radio u vladinim službama, a njegovi uticajni „Sabrani spisi“ objavljeni su posthumno.

1855. – Rođen je nemački arheolog Robert Koldevej, koji je od 1899. do 1917. istraživao Vavilon i dokazao da je ta biblijska metropola na reci Eufrat, južno od Bagdada, stvarno postojala.

1875.godine, poginuo je srpski hajdučki harambaša Petar Pecija Petrović, vođa ustanka iz 1853, poznatog kao Pecijina buna, prilikom pokušaja da kod mesta Gaštica, preko Save prebaci tovar oružja borcima Bosansko-hecegovačkog ustanka protiv Turaka. Posle propasti bune povukao se u planine i odatle napadao turske jedinice. Kad je 1875. izbio trogodišnji Bosansko-hercegovački ustanak, sakupljao je čete ustanika u severnoj Bosni.

1890. – Rođen je austrijski pisac Franc Verfel. Veliki uspeh postigao je novelom „Nije kriv ubica, kriv je ubijeni“, s tipično ekspresionističkim motivom, sukobom oca i sina. Ostala dela: pesme „Prijatelj sveta“, „Mi jesmo“, „Jedan drugom“, drame „Čovek ogledalo“, „Huares i Maksimilijan“, „Pavle među Jevrejima“, romani „Pesma o Bernadeti“, „Proslava mature“, „Verdi“, „Barbara ili pobožnost“, „Četrdeset dana Muse Daga“, „Pronevereno nebo“, „Zvezda nerođenih“.

1906. – Pojavio se prvi broj „Šabačke čivije“, jednog od najboljih humorističko-satiričnih listova u Srbiji. List je izlazio do decembra 1909.

1914. – Rođen je američki filmski režiser Robert Vajz, dvostruki dobitnik Oskara, koji je karijeru počeo kao montažer u filmovima „Građanin Kejn“ i „Veličanstveni Ambersonovi“ Orsona Velsa. Filmovi: „Krv na Mesecu“, „Tri tajne“, „Jelena od Troje“, „Želim da živim“, „Moje pesme, moji snovi“, „Priča sa zapadne strane“.

1927. – Rođena je peruanska pevačica indijansko-španskog porekla Ima Sumak, jedinstvenog raspona glasa od četiri oktave, od visokog soprana do dubokog alta. U njenom repertoaru preovlađuju obrade indijanskih narodnih melodija.

1939. – Kanada je objavila rat nacističkoj Nemačkoj, čime je sukob u Evropi prerastao u svetski rat. Jedinice Kanade su se u Drugom svetskom ratu borile u sastavu britanskih trupa, kao i one iz drugih britanskih dominiona.

1942. – Britansko ratno vazduhoplovstvo je u Drugom svetskom ratu napalo Dizeldorf sa 476 aviona, koji su izbacili 100.000 bombi na taj nemački grad.

1943. – Posle kapitulacije Italije u Drugom svetskom ratu, nemačka vojska je okupirala Rim.

1945. – U Norveškoj je pod optužbom za izdaju osuđen na smrt vođa norveških nacista Vidkun Kvisling. Tokom Drugog svetskog rata bio je predsednik vlade okupirane Norveške od 1942. do 1945, a 1940. je pomogao nacističkoj Nemačkoj da okupira njegovu zemlju.

1964. – Ministri inostranih poslova zemalja Organizacije afričkog jedinstva su na zasedanju u Adis Abebi prihvatili plan za okončanje građanskog rata u Kongu.

1967. – Građani Gibraltara odbacili su na referendumu mogućnost pripajanja Gibraltara Španiji, opredelivši se da ostanu pod britanskom upravom.

1974. – Na osnovu sporazuma postignutog u Alžiru, Portugal je priznao nezavisnost Portugalske Gvineje koja je vekovima bila portugalska kolonija. Gvineja Bisao postala je suverena država pod vođstvom predsednika Luisa Kabrala.

1976. – U sudaru putničkih aviona „Trajdent“ britanske kompanije „Britiš ervejz“ i „DC-9“ jugoslovenske kompanije JAT severno od Zagreba, poginulo je svih 176 ljudi u dvema letilicama.

1981. – Slika „Gernika“ španskog slikara Pabla Pikasa vraćena je u Španiju. Naslikana je 1937. posle nacističkog bombardovanja gradića Gernika – mesta koje ima poseban značaj za Baske, tokom Građanskog rata u Španiji. Od 1939. slika se nalazila u Njujorku. Pikaso je ostavio amanet da „Gernika“ ne bude vraćena dok njegova otadžbina ne postane demokratska država. Kralj Huan Karlos uveo je demokratski poredak u Španiji 1976. godine.

1989. – Mađarska je otvorila granicu prema Zapadu i dopustila odlazak hiljadama građana Istočne Nemačke, čiji je masovni egzodus izazvao pad Berlinskog zida i kasnije ujedinjenje Nemačke.

1991. – Hrvatske secesionističke vlasti zatvorile su zajednički jugoslovenski naftovod (Rijeka – Pančevo) i zaplenile naftu namenjenu rafinerijama u Pančevu i Novom Sadu, koje su ubrzo morale da prekinu rad.

1995. – Amerikanci su sa broda „Normandija“ u Jadranskom moru počeli da gađaju srpske vojne i civilne ciljeve u okolini Banja Luke krstarećim raketama „tomahavk“, što je uz masovna bombardovanja iz aviona radioaktivnom municijom i artiljerijske udare NATO Snaga za brzo reagovanje, odlučujuće doprinelo preokretu u građanskom ratu u Bosni i Hercegovini u korist muslimana i Hrvata.

1998. – Vođe monarhističkih protestanata, lojalnih Londonu, i irskih rimokatoličkih republikanaca u Severnoj Irskoj, susrele su se prvi put licem u lice od 1922, ali nije postignut odlučujući proboj ka sklapanju mirovnog sporazuma u tom delu Ujedinjenog kraljevstva.

1999. – Albanci su drugi dan zaredom pribegli nasilju u Kosovskoj Mitrovici u pokušaju da uđu u srpski deo etnički podeljenog grada. U nemirima je povređeno 28 napadača i po četvorica Srba i francuskih vojnika.

2002. – Švajcarska je postala 190. članica Ujedinjenih nacija. Švajcarci su dugo smatrali da učlanjenje u UN nije u skladu sa tradicionalnom neutralnošću.

2003. – Šefa švedske diplomatije Anu Lind nožem je u robnoj kući u Stokholmu smrtno ranio jedan prolaznik srpskog porekla. Lind je sutradan umrla.

2006. – Prestolonaslednik Tonge, Taufa Ahau Tupou Peti proglašen je za kralja te pacifičke države, nakon smrti oca. Kralj Taufa Ahau Tupou Četvrti – jedan od poslednjih neustavnih vladara na svetu, umro je u 88 godini. Pokojni kralj je ušao u Ginisovu knjigu rekorda 1976. godine, kao najteži monarh na svetu, sa 209,5 kilograma.

2007. – Najmanje 37 ljudi je poginulo, a 150 je povređeno u eksploziji kada je kamion natovaren eksplozivom udario u vozilo na severu Meksika. U nesreći su stradali pripadnici vojske, policije, spasilačkih službi i novinari koji su se našli na mestu udesa kada je usledila eksplozija kamiona, natovarenog eksplozivom za potrebe jednog rudnika u severnoj državi Koahuila. Eksplozija koja se dogodila u blizini grada Sakramento, ostavila je krater prečnika 20 metara.

Izvor: RTV/Tanjug

Autor: Redakcija
Datum: 09, 09, 2012.