ČURUG: U januaru 1942. godine Čurug je ostao bez više od polovine srpskog stanovništva, svih Jevreja, 28 „kućevnih Roma”, dva Rusa, jednog Rusina i jednog Mađara, kojima će biti odata pošta u predstojećoj „Noći muzeja”.

Sređivanje magacina smrti u Čurugu: Milan Radomir (Foto M. Mijušković)

        Memorijalno društvo „Racija 1942.“ predstojeću „Noć muzeja“ (14. maja) obeležiće u Topalovom magacinu u Čurugu (opština Žabalj), gde su mađarski fašisti u januaru 1942. godine za nekoliko dana ubili više od 500 nevinih ljudi, žena i dece. Društvo ukazuje na stravične zločine Hortijevog režima u Šajkaškoj oblasti i Novom Sadu, kojem je pripadao i Šandor Kepiro, kome je upravo počelo suđenje u Budimpešti, a ovaj prostor uskoro bi trebalo da postane muzej racije.
        Program „Noći muzeja“ u Čurugu odvijaće se u dva dela. U 20 časova u velikoj sali Opšte zemljoradničke zadruge „Čurug“ biće predstavljena knjiga istoričara, književnika i prevodioca Aleksandra Veljića „Istina o Novosadskoj raciji“. Drugi deo manifestacije počinje u 21 čas i trajaće celu noć u prostoriji koja je pre Drugog svetskog rata bila žitni magacin Branka Novakova Topalova. U magacinu – stratištu, ove godine, na Badnji dan, prvi put za sedam decenija, održan je parastos nevinim žrtvama.
        – Racija je naziv za jedan od najstrašnijih genocidnih zločina, počinjen nad nevinim žiteljima Čuruga, Žablja, Đurđeva, Gospođinaca, Gardinovaca, Vilova, Loka, Titela, Mošorina, Šajkaša, Kisača, Srbobrana, Temerina, Novog Sada i Bečeja u zimu 1942. godine. Prva ubijanja su počela 4. januara u Čurugu, koji je do kraja meseca ostao bez najmanje 3.500 stanovnika, ali je falsifikovana posleratna istorija drastično smanjila broj žrtava, na oko 900 – kaže Aleksandar Veljić, autor tri knjige o stradanjima u Bačkoj.
        Prema podacima mađarskih vojnih krugova, do kojih je došao tadašnji narodni poslanik Stranke malih posednika Endre Bajči Žilinski, januarska genocidna racija 1942. godine na području Bačke odnela je najmanje 12.763 ljudska života. Iako Mađar, Žilinski se borio da se čuje glas o nevinim žrtvama bačenim pod led Tise i Dunava, zbog čega je pred kraj rata fašistima i sam platio glavom. Jedna ulica u Novom Sadu sada nosi njegovo ime.
        – Skoro trećina Čuružana istrebljena je u raciji. Do sada su identifikovane 1.364 žrtve. Čurug je u januaru 1942. ostao bez više od polovine srpskog stanovništva, svih Jevreja, 28 „kućevnih Roma“, dva Rusa, jednog Rusina i jednog Mađara. Ubijeno je 55 članova porodice Ivkov, 39 članova porodice Dolovac, 33 člana porodice Ćurčin, 26 članova porodice Tucakov, 25 članova porodice Lončarski, 24 člana porodice Lazić, po 22 člana iz porodica Vujkov, Davidovac i Rajkov – objašnjava Milan Radomir, predsednik Memorijalnog društva, koje ima za cilj da utvrdi imena žrtava i sačuva ih od zaborava.
        Društvo okuplja više od 120 članova iz raznih mesta Srbije, različitih nacionalnosti. Zemljoradnička zadruga ustupila im je Topalov magacin, a podršku da se ovaj prostor pretvori u memorijalni muzej dobili su i od opštinskih vlasti u Žablju. U „Noći muzeja“ ovde će biti prikazan nagrađeni dokumentarni film Miroslava Antića „Spomenik“, koji govori o Novosadskoj raciji, TV emisija o raciji Eržike Pap-Reljin i radio drama Radio Novog Sada „Racija 1942.“ koja je pobedila na nekadašnjem Jugoslovenskom festivalu u Skoplju.
        – Posetioci će moći da pregledaju bazu podataka o ubijenima u svim mestima gde su zločini počinjeni, a biće pročitana i imena i prezimena identifikovanih žrtava i broj članova po porodicama – ističe sekretar društva Mina Jurišin, koja će prisutne upoznati sa merama koje je odredio Pokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture o tehničkoj zaštiti Topalovog magacina, budućeg muzeja racije.
       U rešenju Pokrajinskog zavoda, između ostalog, navodi se: „Prostor u kojem su se odigrali zločini do danas je u autentičnom, neizmenjenom stanju i verno svedoči o tom istorijskom događaju. Sa stanovišta očuvanja graditeljskog nasleđa i nematerijalne baštine, potpuno je prihvatljivo i društveno opravdano da se sačuva i prezentuje u vidu memorijalnog centra tako što bi se zaštitila i konzervirala unutrašnjost magacina, a intervencijama u prostoru omogućilo formiranje muzejske postavke i kretanje publike”.

Izvor: politika.rs

Autor: Miroljub Mijušković
Datum: 08, 05, 2011.