1975. – Umro je srpski pisac Ivo Andrić, dobitnik Nobelove nagrade za književnost, član Srpske kraljevske akademije.

 

Studirao je književnost i istoriju u Zagrebu, Beču, Krakovu i Gracu i doktorirao istoriju u Gracu 1924. delom „Razvoj duhovnog života u Bosni pod uticajem turske vladavine“. U Prvom svetskom ratu hapšen je i interniran zbog izrazite prosrpske orjentacije, a između dva svetska rata bio je ambasador Kraljevine Jugoslavije u Berlinu. U mladosti je pisao pesme („Ex ponto“, „Nemiri“, „Lirika“). Pripovedač snažne imaginacije, izuzetan poznavalac Bosne, odlikovao se vanrednom čistotom jezika i stilom, prefinjenim psihološkim analizama. Dela: romani „Na Drini ćuprija“, „Travnička hronika“, „Gospođica“, „Prokleta avlija“, „Omer-paša Latas“ (nedovršen), zbirke pripovedaka „Nemirna godina“, „Žeđ“, „Jelena, žena koje nema“, „Znakovi“, „Deca“, „Kuća na osami“, putopisi i skice „Staze, lica, predeli“, meditativna proza „Znakovi pored puta“, „Eseji, kritike, članci I i II“, „Sveske“.

Danas je utorak, 13. mart, 73. dan 2012. Do kraja godine ima 293 dana.

1325. – Osnovan je grad Tenočtitlan, prestonica države Asteka.

1572. – Umro je Petar Hektorović, renesansni pisac sa dalmataniskog ostrva Hvar, autor speva „Ribanje i ribarsko prigovaranje“, jednog od najoriginalnijih dela renesansne književnosti. U spev je uneo više srpskih narodnih pesama, uključujući epsku pesmu „Kraljević Marko i brat mu Andrijaš“. Preveo je spev „Remedia amoris“ rimskog pesnika Ovidija.

1733. – Rođen je engleski hemičar i filozof Džozef Pristli, koji je otkrio kiseonik, amonijak, hlorovodonik, azot-oksid, ugljendioksid i sumpornu kiselinu. Bio je vatreni pristalica Francuske revolucije i ogorčeni protivnik ateizma prosvetitelja – verovao je u besmrtnost duše. Dela: „Hartlijeva teorija o ljudskom duhu na principima asocijacije ideja“, „Slobodni razgovori o materijalističkim učenjima“, „Sokrat i Isus“, „Istorija i sadašnje stanje elektriciteta“.

1741. – Rođen je austrijski (tada Svetog Rimskog carstva) car Josif II, sin Marije Terezije i njen savladar od 1765. do 1780. U interesu novih građanskih slojeva, na koje se oslanjao u borbi protiv preživelih institucija izraslih iz srednjeg veka, sproveo je reforme na tragu ideja prosvetiteljstva. Oslobodio je kmetove zavisnosti od plemstva, ali je ipak zadržao vlast vlastelinskog suda nad njima. Ustanovio je poreze i za plemstvo i sveštenstvo. Godine 1781. izdao je „Patent o toleranciji“ kojim je, u ekskluzivno rimokatolickoj Austriji, dozvoljena potpuna sloboda veroispovesti kao i pristup u državnu i javnu službu. Ipak, u skladu s načelima prosvećenog apsolutizma težio je centralizaciji i germanizaciji. Njegove reforme dočekane su oduševljeno među austrijskim Srbima, najviše u današnjoj srpskoj Vojvodini. Pod utiskom brutalnosti Francuske revolucije poništio je niz svojih reformskih poteza, da bi njegov brat i naslednik Leopold II, docnije, potpuno uklonio sve tekovine reformi Josifa II.

1781. – Engleski astronom nemačkog porekla Vilijam Heršel otkrio je Uran, sedmu planetu Sunčevog sistema.

1848. – Dan posle masovnih demonstracija u Beču, pao je policijsko-apsolutistički režim kancelara Klemensa Meterniha. Kancelar je pobegao u Veliku Britaniju, a hiljadama gnevnih Bečlija koje su opkolile dvor car Ferdinand I obećao je ustav.

1855. – Umro je srpski slikar i pisac Dimitrije Avramović, jedan od začetnika romantizma u srpskom slikarstvu. Studirao je na Umetničkoj akademiji u Beču, gde je izradio odličan portret Vuka Karadžića. Ukrasio je zidove i ikonostas Saborne crkve u Beogradu, crkve u Topoli, manastira u Vrdniku, portretisao je kneza Mihaila Obrenovića, mitropolita Petra, Simu Milutinovića Sarajliju. U Svetoj Gori je, prema nalogu Državnog saveta, prepisivao povelje srpskih vladara i kopirao živopise i po povratku je objavio delo „Sveta Gora sa strane vere, hudožestva i povesnice“, kojim je stekao velike zasluge za srpsku istorijsku nauku. Kao publicista sarađivao je u časopisima „Podunavka“, „Sedmica“ i „Srbski dnevnik“.

1860. – Rođen je austrijski kompozitor i muzički pisac Hugo Filip Jakob Volf, poznat po knjigama pesama, posebno po „Knjizi španskih pesama“ i „Knjizi Geteovih pesama“. Komponovao je solo pesme na stihove Hajnriha Hajnea, Getea, Jozefa fon Ajhendorfa, španskih i italijanskih pesnika.

1871. – Rođen je srpski general i vojni pisac Živko Pavlović, član Srpske kraljevske akademije, učesnik oba balkanska i Prvog svetskog rata. U Prvom balkanskom ratu bio je načelnik štaba Primorskog kora koji je opsedao Skadar, a u Drugom načelnik Operativnog odeljenja srpske Vrhovne komande. U Prvom svetskom ratu bio je jedan od najbližih saradnika vojvode Radomira Putnika, a kao pomoćnik načelnika štaba Vrhovne komande rukovodio je povlačenjem srpske vojske. Na Solunskom frontu komandovao je 1916. i 1917. Šumadijskom divizijom. Penzionisan je 1923. Dela: vojne studije „Bitka na Jadru avgusta 1913. godine“, „Opsada Skadra 1912.-1913.“, „Bitka na Kolubari“, „Beogradska operacija“.

1881. – Članovi tajnog terorističkog udruženja „Narodna volja“ ubili su ruskog cara Aleksandra II Nikolajeviča Romanova. Tokom vladavine, 1861. Aleksandar II oslobodio je seljake feudalnih obaveza, sproveo je reforme, reorganizovao sudstvo, upravu i vojsku i proširio državu osvajanjem današnje Kirgizije, Turkmenije, Uzbekistana i delova Kavkaza. Nasledio ga je sin Aleksandar III.

1895. – U Njujorku je izgorela laboratorija srpskog pronalazača Nikole Tesle.

1903. – Rođen je srpski geolog Kosta Petković, profesor Univerziteta u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti, upravnik Geološkog zavoda i Geološkog instituta, urednik „Geoloških anala Balkanskog poluostrva“, „Zbornika“ i „Glasnika Geološkog instituta SANU“. Objavio je više od 200 naučnih radova i izradio prvu geološku kartu Jugoslavije po internacionalnoj normi. Dela: „Geološki sastav i tektonski sklop Suve planine“, „Geološki sastav i tektonski sklop Majdanpeka“, „Geologija okoline Dubrovnika“, „Geološka građa Jugoslavije i njen uticaj na obrazovanje rudnih ležišta, reljefa i razvoj privrede“, „Mezozoik Jugoslavije I-IV“, „Trusna katastrofa u Skoplju 26. jula 1963. I-III“, „Studija seizmo-tektonske karakteristike teritorije Crne Gore“.

1913. – Rođen je Sergej Mihalkov, ruski pisac, akademik. Najpoznatiji kao klasik ruske dečje književnosti, autor je i teksta himne negdašnjeg Sovjetskog Saveza kao i himne Rusije. Književnik izuzetnog ugleda, kao literata pojavio se poznih 30.-ih. U više navrata bio je deputat Vrhovnog sovjeta i Ruske republike, predsednik Saveza pisaca. Veliku popularnost imale su i njegove basne iz svakodnevice, njih oko 250. Dobitnik je najviših ruskih (i sovjetskih) priznanja. Njegove knjige štampane su na više jezika u tiražu većem od čak 400 miliona primeraka.

1928. – Pukla je brana „St. Frensis“ oko 60 kilometara severno od Los Anđelesa i najmanje 450 ljudi se utopilo.

1938. – Proglašeno je prisajedinjenje (anšlus) Austrije – Nemačkoj, nakon što su, prethodnog dana nemačke trupe zaposele Austriju. Formalnim proglašenjem pripajanja Austrija je prestala da postoji a umesto termina Austrija unutar Nemačke ubuduće je korišćen naziv – Istočna Marka.

1938. – U Francuskoj je socijalista Leon Blum formirao vladu Narodnog fronta.

1941. – Rođen je Mahmud Darviš, najpriznatiji palestinski pesnik i jedan od najvećih pesnika arapskog jezika uopšte. Njegova poezija prevođena je na više od 20 jezika. Opisivao je borbu svog naroda za nezavisnost, kritikujući pri tom, i Izrael i palestinsko rukovodstvo kao i neslogu Palestinaca. Ranih sedamdesetih studirao je u bivšem Sovjetskom Savezu, a PLO je napustio 1993. u znak protesta zbog potpisivanja privremenog mirovnog sporazuma s Izraelom. Godine 1988. napisao je Manifist koji je poslužio kao deklaracija nezavisnosti palestinske države. Bio je cenjen širom Bliskog istoka i smatran je palestinskim nacionalnim pesnikom.

1972. – Velika Britanija i Kina saglasile su se da razmene ambasadore, 22 godine pošto je London prvi priznao vladu u Pekingu, a Britanci su ukinuli konzulat na Tajvanu.

1986. – Kosmonauti Vladimir Solovjov i Leonid Kizim postali su prvi članovi posade sovjetske kosmičke stanice „Mir“.

1990. – Sovjetska skupština izglasala je okončanje 72-godišnjeg monopola na vlast Komunističke partije.

1992. – U zemljotresu na istoku Turske poginulo je najmanje 570 ljudi.

1993. – Umro je srpski slikar i istoričar umetnosti Pavle Vasić, profesor Filozofskog fakulteta i Univerziteta umetnosti u Beogradu. Slikarstvo je učio u Umetničkoj školi u Beogradu, privatnoj školi Jovana Bijelića i u Parizu. Dela: „Uvod u likovne umetnosti“, „Doba baroka“, „Anastas Jovanović“, „Dimitrije Avramović“, „Uroš Knežević“, „Nošnja naroda Jugoslavije kroz istoriju“, „Uniforme srpske vojske 1808-1918.“, „Primenjena umetnost kod Srba“, „Umetnički život I i II“.

1996. – U gradiću Danblejn oko 40 kilometara severno od Glazgova ubica je u gimnastičkoj sali osnovne škole usmrtio 16 učenika prvog razreda, uzrasta između pet i šest godina i njihovu učiteljicu, ranio još 13 đaka i potom izvršio samoubistvo.

1997. – Jordanski vojnik ubio je sedam izraelskih učenica koje su tokom ekskurzije obilazile oblast nazvanu „Ostrvo mira“ na izraelsko-jordanskoj granici.

1999. – U eksplozijama koje su albanski teroristi izazvali u centru Podujeva i na pijaci u Kosovskoj Mitrovici poginulo je šestoro i ranjeno više od 50 ljudi, a u napadima terorističke takozvane „Oslobodilačke vojske Kosova“ kod Vučitrna ubijena su dva pripadnika Vojske Jugoslavije.

2001. – Vladajući avganistanski ekstremno islamistički talibanski pokret okončao je uništavanje dve drevne statue Bude u Bamijanu, neprocenjive umetničke i istorijske vrednosti, ne obazirući se na zgražavanje celog sveta.

2003. – Umro je srpski kompozitor Enriko Josif, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Njegov kompozitorski opus izuzetno je bogat i raznolik, uključujući Lirsku simfoniju za četiri flaute, harfu i gudački orkestar, „Snoviđenja“ za flautu, harfu i klavir, „Tri psalma“ za klavir, „Smrt Stefana Dečanskog“. Osim komponovanja i pedagoškog rada, bavio se i muzičkom kritikom, esejistikom i publicistikom, takođe veoma uspešno.

2007. – Najmanje 42 osobe, od kojih većinom deca, umrlo je tokom 24 časa u južnoj Somaliji od epidemije kolere. Kolera čiji su simptomi dijareja i povraćanje, može da dovede do smrti i u roku od pet sati, ukoliko se ne leči.

2007. – Najmanje 48 ljudi stradalo je na severu Indije od hladnoće, ili od posledica neprekidnih obilnih kiša praćenih olujama i gromovima.

2008. – U zajedničkoj operaciji američkih i avganistanskih vojnih snaga ubijen je 41 talibanski ekstremista, između ostalih i talibanski komandant Tordžan Ešakzai. Talibanski gerilci stradali su tokom prebacivanja iz avganistanskih provincija Nimruz i Helmand u Pakistan.

Izvor: RTV/Tanjug

Autor: Redakcija
Datum: 12, 03, 2012.