Na današnji dan 1915. godine umro je srpski političar, diplomata, filolog i istoričar Stojan Novaković, član Srpske kraljevske akademije, osnivač i lider Napredne stranke.

Bio je bibliotekar Narodne biblioteke u Beogradu, profesor gimnazije i Velike škole u Beogradu, član Državnog saveta. Vodio je odeljenje za propagandu u Staroj i Južnoj Srbiji (Kosovo i Makedonija) pri Ministarstvu spoljnih poslova. Bio je poslanik (ambasador) Kraljevine Srbije u Carigradu, Parizu i Petrogradu, ministar prosvete, unutrašnjih i spoljnih poslova i dva puta predsednik Ministarskog saveta (vlade). Bio je šef srpske delegacije koja je zaključila 1912. mir sa Turskom posle Prvog balkanskog rata. Objavio je više od 400 naučnih radova, najviše iz istoriografije, slovenske filologije, teorije književnosti, političke i pravne istorije, istorijske geografije. Radio je na srpskoj bibliografiji, bavio se leksikografijom, kao i starom srpskom knjigom, pa čak i nekom vrstom rane geopolitike. U mladosti je pisao pesme i romane i prevodio, bio je učenik Đure Daničića, a od 1865. do 1868. uređivao je i izdavao časopis „Vila“. Njegovom zaslugom štampani su „Zakonski spomenici srpskih država srednjeg veka“ i „Zakonik Stefana Dušana cara srpskog“ (prvo naučno, kritičko izdanje). Dela: „Vaskrs države srpske“, „Srbi i Turci XIV i XV veka“, „Selo“, „Balkanska pitanja“, „Istorija srpske književnosti“, „Srpska gramatika“.

Danas je subota, 18. februar, 49. dan 2012. Do kraja godine ima 317 dana.

1405. – Tokom invazije koju je predvodio protiv Kine umro je mongolski vladar, emir Samarkanda Timur Lenk, nazvan Tamerlan, osvajač Persije, Indije, Mesopotamije i većeg dela Male Azije, čije se carstvo prostiralo od Moskve do Kineskog zida. Turskog sultana Bajazita I potukao je 1402. u bici kod Angore, čime je osmanska država za nekoliko decenija usporena tokom osvajanja Jugoistočne Evrope. U bici kod Angore Timur je zarobio Stefana Lazarevića (budućeg despota) i jedino je njega i njegove srpske ratnike poštedeo pogubljenja, pošto je njihova hrabrost na njega ostavila veliki utisak.

1455. – Umro je italijanski slikar fra Anđeliko, dominikanski kaluđer, jedan od najvažnijih predstavnika rane renesanse. Njegove freske i oltarske slike, oslonjene na tradicije gotike, pune su naivne lepote. Poslednji je od italijanskih slikara koji je pod uticajem srodnjovekovne filozofije težio idealističkom formalizmu, pri čemu ga je posebno privlačilo istraživanje prostora i perspektive. Njegovi najvažniji radovi su freske u manastiru Svetog Marka u Firenci i freske u Vatikanu.

1516. – Rođena je engleska kraljica Meri I Tjudor, ćerka Henrija VIII. Tokom vladavine od 1553. kao supruga španskog kralja Felipea II pod uticajem rimokatoličke reakcije podredila je Englesku španskom uticaju i pokušala je da „čvrstom rukom“ – zbog čega je dobila naziv „Krvava Meri“ – uništi protestantizam. Englesko građanstvo, udruženo s „novim plemstvom“, posle njene smrti ponovo je uspostavilo protestantizam (anglikanska crkva koju je zbog sukoba s Rimom osnovao Henri VIII).

1546. – Umro je nemački verski reformator Martin Luter, osnivač protestantizma u Nemačkoj, najznačajniji među vođama evropske crkvene reformacije. Sin rudara, prema očevoj volji počeo je da studira pravo, ali je ubrzo stupio u monaški red avgustinaca. Izložio je 1517. zahtev za reformu Crkve u 95 teza, koje je prikovao na vrata katedrale u Vitenbergu, i pozvao je na raspravu sve koji se s tim ne slažu. Papa Lav X isključio ga je iz rimokatoličke crkve, ali se njegovo učenje proširilo Nemačkom i zahvatilo sve društvene slojeve, pretvorivši se u široki narodni pokret protiv papske vlasti. Osuđivao je deformacije, licemerje i korupciju rimske crkve, posebno oštro nastojanje pape Lava X da prodajom indulgencija, kojima su „iskupljivani“ čak i budući gresi, namakne novac za dovršenje hrama Svetog Petra u Rimu. Njegovo učenje proširilo se kasnije i na druge zemlje, a Luterovi spisi i prevod Biblije odlučujuće su uticali na stvaranje jedinstvenog nemačkog književnog jezika.

1564. – Umro je italijanski vajar, slikar, arhitekta i pisac Mikelanđelo Buonaroti, jedan od najvećih umetnika renesanse. U kamenu je klesao savršene proporcije ljudskog tela. U Sikstinskoj kapeli u Vatikanu oslikao je prizore iz Starog zaveta, uključujući ogromni „Strašni sud“. Sagradio je Lorencovu biblioteku u Firenci, u Rimu je projektovao trg Kampodiljo, dovršio je palatu Farneze i radio na crkvi Svetog Petra. Pisao je stihove („Soneti“, „Madrigali“). Skulpture: „David“, „Mojsije“, „Robovi“, „Jutro“, „Veče“, „Dan“, „Noć“, „Pijeta“.

1745. – Rođen je italijanski fizičar Alesandro Volta, koji je izučavajući elektricitet pronašao elektrofor, galvanski element, bateriju galvanskih elemenata (Voltin stub). Po njemu su mnogi pojmovi u fizici dobili ime – volt (oznaka V), voltamper (oznaka VA), Voltin luk.

1861. – Prva skupština ujedinjene Italije proglasila je za kralja Italije Vitorija Emanuela II od Savoje, koji je do tada vladao Pijemontom (Savojom) i Sardinijom, takođe u svojstvu kralja.

1865. – Severnjačka flota zauzela je u Američkom građanskom ratu grad Čarlston u Južnoj Karolini, jedno od najvažnijih uporišta južnjačkih snaga.

1866. – Rođen je serdar Janko Vukotić. Kao načelnik štaba crnogorske Vrhovne komande, komandovao je 1915. Sandžačkom vojskom, i verovatno je presudno uticao na pobedu u bici kod Mojkovca. Bio je pristalica ujedinjenja Srba u jednu državu i protivio se Nikoli Petroviću i njegovoj politici uperenoj protiv stvaranja zajedničke srpske države.

1877. – Rođen je srpski kompozitor, dirigent i muzički pedagog Petar Krstić, koji je pretežno komponovao na osnovama srpske narodne muzike. Završio je Konzervatorijum u Beču, bio direktor muzičkih škola „Stanković“ i „Mokranjac“ u Beogradu, kapelnik Narodnog pozorišta, šef muzičkog odeljenja Radio Beograda, urednik „Muzičkog glasnika“. Dela: muzika za komade „Ajša“, „Koštana“, „Dorćolska posla“, „Kosovska tragedija“, opera „Zulumćar“, „Ženidba Janković Stojana“ (nedovršena), orkestarski „Skerco d-mol“.

1896. – Rođen je francuski pisac Andre Breton. U psihoanalizi je video sredstvo za otkrivanje umetničke istine. Pokušao je da u prvom i drugom Nadrealističkom manifestu 1924. i 1930. primeni takav stav na teoriju umetnosti, stvorivši teorijsku osnovu nadrealizma. Sa francuskim piscima Lujom Aragonom i Filipom Supoom osnovao je 1919. časopis „Literatura“, organ dadaističkog pokreta. Vlada u Višiju zabranila je 1941. njegovu „Antologiju crnog humora“, posle čega je izbegao u SAD. Vratio se 1946. i u Parizu je 1947. organizovao Međunarodnu nadrealističku izložbu. Dela: „Nadrealistička revolucija“, „Nađa“, „Sjaj zemlje“, „Izgubljeni koraci“, „Praskozorje“, „Fatamorgana“, „Nadrealizam i slikarstvo“.

1915. – Nemačka je u Prvom svetskom ratu, koristeći se najviše podmornicama, otpočela pomorsku blokadu Velike Britanije.

1932. – Rođen je češki filmski režiser Miloš Forman, majstor atmosfere, autor niza vrhunskih filmskih ostvarenja sa suptilnom psihološkom tematikom. Njegov „Let iznad kukavičjeg gnezda“, koji je snimio po doseljenju u SAD, dobio je pet Oskara. Ostali filmovi: „Crni Petar“, „Ljubav jedne plavuše“, „Gori, gori moja gospođice“, „Svlačenje“, „Kosa“, „Regtajm“, „Amadeus“ (Oskar), „Narod protiv Larija Flinta“.

1952. – Grčka i Turska postale su članice NATO.

1956. – Umro je francuski kompozitor Gistav Šarpantje, koji je 1902. osnovao „Konzervatorijum Mimi Pinson“, u nastojanju da omogući uslove za muzičko obrazovanje pariskog radništva. Dela: opera „Lujza“, orkestarska svita „Impresije iz Italije“.

1960. – Argentina, Brazil, Meksiko, Paragvaj, Peru, Urugvaj i Čile dogovorili su se da osnuju Latinoameričko udruženje slobodne trgovine.

1965. – Proglašena je nezavisnost afričke države Gambije u okviru Britanskog komonvelta.

1967. – Umro je američki atomski fizičar Robert Openhajmer, profesor Univerziteta u Kaliforniji, koji je u Drugom svetskom ratu imao vodeću ulogu u izradi prve atomske bombe. Na poziv Ministarstva rata SAD, 1942. napustio je Univerzitet i do 1945. rukovodio je laboratorijom za izradu atomske bombe u Los Alamosu, a potom nastavio posao „u primeni nuklearne energije u vojne svrhe“, koji mu je poverilo isto ministarstvo. Od 1953. bio je pod sumnjom da održava veze s komunistima i zabranjen mu je rad u atomskim programima, jer se protivio proizvodnji hidrogenske bombe i zalagao za korišćenje nuklearne energije u mirnodopske svrhe. Vlada predsednika Džona Kenedija rehabilitovala ga je 1963. a Komisija za atomsku energiju SAD dodelila mu je Fermijevu nagradu.

1996. – U eksploziji dva automobila-bombe blizu glavnog grada Alžira, koje su podmetnuli islamski teroristi, poginulo je 12 ljudi.

2002. – U ponoć između 17. i 18. februara franak je prestao da bude legalno platežno sredstvo u Francuskoj posle 641 godine. Tako je Francuska, posle Holandije i Irske, postala treća od 12 zemalja evro zone koja je ukinula svoju valutu i prešla na evro.

2003. – U podmetnutom požaru u metrou u južnokorejskom gradu Tegu poginulo je 198 ljudi.

2004. – U eksploziji teretnog voza koji je prevozio sumpor, benzin i đubrivo kod grada Nišapur na severoistoku Irana poginulo je više od 300 ljudi, a pet sela je uništeno. Od siline detonacije popucala su prozorska okna na kućama udaljenim više od 10 kilometara od mesta nesreće.

2006. – Muslimani u Nigeriji ubili su najmanje 15 ljudi tokom napada na hrišćane na severoistoku zemlje, protestujući zbog objavljivanja karikatura proroka Muhameda u Evropi. Demonstranti su takođe zapalili 15 hrišćanskiih crkava u severoistočnom gradu Maiduguriju.

2007. – U Bagdadu je poginulo najmanje 60 ljudi, a oko 130 je povređeno u eksploziji tri automobila bombe u delovima Bagdada u kojima je šiitsko stanovništvo u većini.

2008. – Umro je francuski pisac Alen Rob-Grije, član Francuske akademije. U literaturu je ušao pedesetih godina 20. veka, kao teoretičar i jedan od najpoznatijih predstavnika francuskog „novog romana“. Filmsku karijeru je započeo 1961. kada je napisao scenario, po sopstvenom romanu, za film „Prošle godine u Marijenbadu“, za koji je bio nominovan za Oskara. Proslavio se kao režiser filma „Lepa zatočenica“.

Izvor: RTV/Tanjug

Autor: Redakcija
Datum: 17, 02, 2012.