Prvi diplomata u novijoj srpskoj istoriji

        Postao je jedan od najuglednijih srpskih oficira u Austriji posle učešća u Velikom bečkom ratu. Za njega se čulo već od Velike seobe Srba pod Arsenijem III Čarnojevićem (1690). Za pokazanu hrabrost i veštinu u bitkama u kojima je učestvovao, ili u njima zapovedao dobijao je priznanja od austrijskih oficira.
        Mesto i vreme rođenja Pantelije Božića nije poznato. Prezime Božić rasprostranjeno je po celom srpskom etničkom prostoru od Erdelja na istoku, do zapadnih srpskih prostora u Hrvatskoj, Mađarske na severu (Srpski Kovin) i Srbije. U Rečniku prezimena Šajkaške Božići su zabeleženi u Čurugu (1719), Gospođincima (1790), Mošorinu (1777), Đurđevu (1838), Žablju (1847) i Šajkašu (1791).
        Slikarka Aleksandra Beba Božić rođena je u Odesi (Ukrajina), hemičar Branko Božić u Osijeku (Hrvatska), Jefrem Božić je bio sveštenik 1751 u srpskoj crkvi u Jegri (Mađarska), sveštenik Kosta Božić rodio se u Sarajevu (1875), Milan Božić, narodni poslanik, u Glamoču (1885), a skončao je u Jadovnu u Lici, Nikola Božić, trgovac, rodio se u Srpskom Kovinu u Mađarskoj (1677), Nikola Jug Božić, narodni heroj, rodio se u hrvatskoj Kutini (1910), sudija, senator i narodni dobrotvor Petar Božić u Aradu (1741). U Pomorišju (15. i 16. v.) poznata su dva istaknuta srpska prvaka – Radič i Petar Božić, obojica srpske vojvode, Radič još i despot, a Petar plemić. Može biti da su i bili u srodstvu. Radič je umro 1528, a Petar se poslednji put spominje u pismu srpskih prvaka upućenom kralju Ferdinandu I, 24. aprila 1552. godine.
        Najranije, pak, pominje jednog Božića vizantijski car Jovan IV Kantakuzin u svome memoarskom delu. U vreme zaoštravanja krize između kralja Dušana i Jovana Kantakuzina, u proleće 1343, Božić se sa nekim Stefanom i odredom vojske nalazio blizu Vardara. Napadali su Kantakuzina i njegove ratnike u okolini Soluna odredima Srba kojima je zapovedao Božić.
        I Pantelija Božić je sa vojskom zauzimao tvrđave i zamkove, bijući Turke i na kopnu i na vodi. Kao takav postavljen je za kapetana srpske milicije u Titelu, a posle Karlovačkog mira (1699) i za obrštara (pukovnika) u pograničnoj miliciji u Titelu. Uz vojničke i ratne zadatke obavljao je i diplomatske aktivnosti. Uputio je 1699. austrijskom caru Leopoldu I predstavku u kojoj je bio zahtev da se Srbima omogući posebna teritorija u Habzburškoj monarhiji. Ovu predstavku napisao je grog Đorđe (Georgije) Branković. Božić je bio u deputaciji koju je predvodio patrijarh Arsenije III u Beču. I krajem 1699. je boravio u Beču, ali je prethodno zaštitio svoju porodicu, pošto je bio nezadovoljan odnosom Austrije prema Srbima. Kako ništa nije mogao da uradi i da popravi položaj Srba u Monarhiji otišao je 1704. na dvor ruskog cara Petra Velikog kako bi izvideo mogućnosti za iseljavanje onih Srba koji su u Velikoj seobi  pristigli u Austriju i čije su nade izneverene. Na putu za Rusiju, u diplomatskoj misiji, u Bukureštu se sastao sa jerusalimskim patrijarhom Dositejem i od njega primio blagoslov i gramatu za nastavak puta u Moskvu. U Moskvi ga je primio državni sekretar knez Golicin predočivši mu namere Srba iz Austrije, ali i onih pod Mlečanima i Turcima. Ostao je u Rusiji kao oficir u ruskoj vojsci i u činu ruskog pukovnika bio je stalni carski predstavnik i izvestilac za srpska pitanja u svojstvu prvog i opunomoćenog srpskog konzula. Za svoju misiju imao je punomoć i od Srpskog narodno-crkvenog sabora u Krušedolu 1708. godine.
        U svojoj vojničkoj i profesionalnoj karijeri u Rusiji zabeležio je učešće u Poltavskoj bici i na Prutu kao pukovnik srpskog puka. Čin srpskog pukovnika stekao je 1710. godine. Za zasluge 21. maja 1709. je dobio hetmanski univerzalj (tapiju, privilegiju) na sela Perejaslavku i Burkovku  u Prohorskoj stotini Nježinskog puka. Iste godine, 8. septembra, dobija univerzalj na mlinove pod Baturinom. Ukazom kneza Golicina 25. aprila 1710. dobio je dozvolu da se nastani u Nježinu (Ukrajina). Umro je 1711. godine. U Srpskom biografskom rečniku (t. 1, str. 661) stoji da je umro u Rusiji 1718. godine. Izvor iz kojeg se vidi da je supruga Ana (Serbinova) 6. novembra 1711. dobila univerzalj na muževljeva imanja, a 25. marta 1712. sa sinom Ivanom i carsku gramatu na ista imanja, ta 1718. kao godina smrti ne bi se mogla uzeti kao tačna.
        Sin Ivan (Jovan) Pantelejmonović Božić rođen je početkom 18 veka negde u Sremu, a onda se sa majkom i ocem obreo u Rusiji. Onde je počeo da gradi značajnu karijeru. Do 1730. radio je u Ruskom ministarstvu inostranih poslova, a onda je na sopstvenu molbu otpušten kako bi otpratio majku Anu u Austriju. Molba mu je uslišena, pa je dobio pasoš i dozvolu pod uslovom da se vrati u Rusiju, što je on i učinio. Po povratku stupio je 1732/3. u Srpski husarski puk kao zapovednik čete (rotmister). Komandant mu je bio pukovnik Stojanov, takođe Srbin iz Ugarske. Učestvovao je u rusko-turskom ratu 1735-1739. godine. postao je član komisije (1737) koja je, po nalogu carice Ane, i uz dozvolu carice Marije Terezije, vrbovala poslovačene Rusine u rusku vojsku. Uspeli su da u Srpski husarski puk dovedu ne samo znatan broj vojnika iz severoistočne Ugarske  nego su i mnogi Srbi iskoristili momenat i prešli u Rusiju.
        U vojničkoj karijeri uznapredovao je od kapetana (1730-1737), majora (1739), potpukovnika (1741) do pukovnika (1742). Černigovski komandant postao je 1748. godine. Plemićku titulu barona dobio je 1737. i nasledio je nekoliko sela. U godini primanja titule barona pominju se i njegova deca Pantelejmon, Stepan i Gavril Ivanoviči i Jelena Ivanovna.
        Jovan Božić se u ruskim izvorima pominje kao Ivan Božič, kao i njegov otac što se zvao ruskim imenom Pantelejmon Božič.

Autor: Dragan Kolak
Datum: 25, 04, 2008.